Strona główna Zdrowie Nadczynność tarczycy – objawy, leczenie, dieta

Nadczynność tarczycy – objawy, leczenie, dieta

by admin120491203
kobieta trzymająca się za szyje

Choroby tarczycy to problem, który dotykać może nawet co 5 osobę w naszym kraju. Niniejsze zaburzenie w istotnej przewadze dotyczy kobiet (zwłaszcza po 50 roku życia). I chociaż znacznie częściej słyszymy o problemie niedoczynności tarczycy oraz wywołującej ją chorobie Hashimoto, w istocie okazuje się, że liczna część polskiej populacji mierzy się również nadczynnością tarczycy, której nieleczenie może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia jednostki.

Choroby tarczycy – klasyfikacja i częstość występowania 

Choroby tarczycy możemy podzielić na dwie główne kategorie:

  • Niedoczynność tarczycy: wywołaną najczęściej autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy (znanym również jako choroba Hashimoto); oraz
  • Nadczynność tarczycy: wywołaną najczęściej za pośrednictwem uwarunkowanej genetycznie choroby Gravesa-Basedowa.

wykres choroby tarczycy

Nadczynność tarczycy u mężczyzn

Chociaż występuje znacznie rzadziej niż u kobiet, nadczynność tarczycy u mężczyzn może wywoływać szereg niepokojących objawów, w tym: zaburzenia psychiczne (związane z nadmiernym pobudzeniem, a nawet agresją) oraz obniżenie zdolności reprodukcyjnych.

Nadczynność tarczycy u dzieci

Nadczynność tarczycy w przypadku dzieci wstępuje niezwykle rzadko. Wedle statystyk, zaledwie 1 na 50 000 żywych noworodków może przejawiać objawy wrodzonej hipertyreozy. W takim przypadku, niezbędne jest natychmiastowe wprowadzenie konsultacji endokrynologicznej oraz specjalistycznego leczenia farmakologicznego.

infografika tarczyca

Niedoczynność tarczycy – charakterystyka zaburzenia

Podczas omawiania problemu nadczynności tarczycy, nie należy zapominać o wyjaśnieniu dwóch podstawowych pojęć. Pierwszym z nich jest: nadczynność tarczycy (z łac. Hyperthyreosis), czyli stan wzmożonej aktywności hormonalnej gruczołu tarczycowego. Drugim pojęciem jest natomiast: tyreotoksykoza (z łac. Thyrotoxicosis), czyli zespół klinicznych następstw wywołanych toksycznym działaniem nadmiaru hormonów tarczycy.

Tyreotoksykoza jest jednym z najczęściej diagnozowanych schorzeń hormonalnych w populacji dorosłych (blisko 2%). Niniejsze zaburzenie, ze względu na specyficzne objawy, często jest stosunkowo późno rozpoznawane. Przyczyną niniejszego stanu, u prawie 70% pacjentów, jest choroba Gravesa-Basedowa.

Nadczynność tarczycy – objawy

Objawy nadczynności tarczycy są trudne do zdiagnozowania, albowiem mogą one przywoływać na myśl szereg innych nieprawidłowości, na przykład o podłożu sercowo-naczyniowym. Niemniej jednak, w poniższej tabeli przedstawiliśmy zestawienie najczęściej występujących objawów w przebiegu niniejszego zaburzenia.

NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY – OBJAWY
Lp.Obszar występowaniaNajczęstsze objawy
1Układ sercowo-naczyniowyZaburzenia rytmu serca, tachykardia, uczucie duszności i ucisku w klatce piersiowej, a w skrajnych przypadkach, migotanie przedsionków.
2Układ pokarmowyZwiększenie apetytu, przyspieszenie procesów metabolicznych, nagłe biegunki, nieuzasadniony spadek masy ciała.
3Układ nerwowyNadpobudliwość, nerwowość, łatwość do reagowania płaczem, trudności z koncentracją, problemy z pamięcią, bezsenność oraz uczucie ogólnego osłabienia organizmu.
4Układ rozrodczyZaburzenia cyklu miesiączkowego u kobiet, problemy z płodnością.
5Układ wzrokowyOrbitopatia tarczycowa (wytrzeszcz gałek ocznych) oraz związane z nią: zaczerwienienie powiek oraz spojówek, obrzęk w obrębie powiek, spojówek oraz mięska łzowego, odczuwanie bólu zagałkowego, odczuwanie bólu podczas ruchu gałek ocznych (ku górze/ku dołowi), pogorszenia widzenia.
6Inne objawyWyraźne powiększenie gruczołu tarczycowego, zwiększenie potliwości, ciepła oraz wilgotności skóry, odczuwanie nagłych uderzeń gorąca, pojawienie się obrzęku przedgoleniowego, (występujące rzadko, głównie w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa).

Nadczynność tarczycy – diagnoza

Diagnoza niniejszego zaburzenia powinna zostać postawiona w oparciu o wyniki badań laboratoryjnych oraz obrazowych. Ponadto, dla przebiegu efektywnego leczenia, niezwykle ważne jest ustalenie przyczyny występowania nadczynności tarczycy oraz stopnia jej nasilenia.

Wyniki badań laboratoryjnych 

NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY – BADANIA LABORATORYJN
Lp.HormonNorma (Jednostki SI)Jednostki metryczneWynik nieprawidłowy świadczący o występowaniu nadczynności tarczycy
1Tyroksyna (T4)50 – 150 nmol/l4,2 – 11,6 mcg/dlNorma lub nieznaczne podwyższenie
2Wolna Tyroksyna (fT4)9 – 22 pmol/l0,85 – 1,8 ng/dlPodwyższenie stężenia
3Trijodotyronina (T3)1,3 – 2,9 nmol/l85 – 190 ng/dlNorma lub nieznaczne podwyższenie
4Wolna Trijodotyronina (fT3)3,5 – 9,0 pmol/l0,23 – 0,6 ng/dlPodwyższenie stężenia
5Tyreotropina (TSH)1 – 18 pmol/l0,4 – 4,5 mlU/lObniżone stężenie (wskazujące na występowanie choroby Gravesa-Basedowa, wola guzowatego oraz zapalenia tarczycy) Podwyższenie stężenia (wskazujące na występowanie nadczynności tarczycy w przebiegu chorób układu podwzgórzowo-przysadkowego).

Wyniki badań obrazowych 

W celach diagnostycznych wykonuje się również badanie przy pomocy urządzenia ultrasonograficznego (USG). U pacjentów z wolem wieloguzkowym, w obrazie badania widoczne są zmiany guzkowe, które często wymagają dalszej diagnostyki przy pomocy biopsji. Niemniej jednak, w przypadku pacjentów zmagających się z chorobą Gravesa-Basedowa oraz zapaleniami w obrębie niniejszego gruczołu, w obrazie badania widoczne jest wole miąższowe o wzmożonym przepływie krwi (widocznym w trakcie badania dopplerowskiego).

Nadczynność tarczycy – przyczyny występowania

Za najczęstsze przyczyny nadczynności tarczycy i wynikającej z niej tyreotoksykozy, uznaje się:

Po pierwsze: Chorobę Gravesa-Basedowa (około 70% przypadków) – zespół zaburzeń metabolicznych wynikających z przewlekłego nadmiaru hormonów tarczycy w organizmie, znaną również jako rozlane wole toksyczne lub autoimmunologiczne zapalenie tarczycy z nadczynnością;

Po drugie: Wole guzkowe nadczynne – mogące występować pod postacią pojedynczego, autonomicznego guzka toksycznego, wola wieloguzkowego, toksycznego (choroba Plummera), mikroguzkowych autonomicznych zmian rozproszonych w obrębie całej tarczycy.

Ponadto, objawy związane z nadczynnością gruczołu tarczycowego mogą wywołane być:

  • Nowotworem tarczycy (najczęściej w postaci pęcherzykowej);
  • Rodzinną (nieautoimmunologiczą) nadczynnością tarczycy, wywołaną mutacją aktywującą receptor TSH (występującą sporadycznie);
  • Gruczolakiem przysadki mózgowej odpowiedzialnej za produkcję hormonu TSH;
  • Nadmiernym indukowaniem jodu w przeszłości (następstwo wybuchu elektrowni jądrowej w Czarnobylu);
  • Ciążową nadczynnością tarczycy;
  • Wolem jajnikowym;
  • Nowotworem trofoblastu (kosmówczakiem);
  • Wrodzoną (rodzinną) nadwrażliwością na hormon beta-hCG.

gabinet lekarski

Nadczynność tarczycy – leczenie farmakologiczne

Leczenie farmakologiczne w przebiegu nadczynności tarczycy ogranicza się do podawania tyreostatyków, które odpowiedzialne są za zmniejszenie produkcji hormonów T3 oraz T4 w tarczycy. Do niniejszej grupy leków zaliczamy pochodne tiomidazolu, tiouracylu, węglan litu oraz jod. Proces terapeutyczny zazwyczaj rozpoczyna się od podawania pełnych dawek farmaceutyków przez okres jednego miesiąca (tj. 30 dni). Pierwszą poprawę wyników jesteśmy w stanie zaobserwować już po 2-3 tygodniach od rozpoczęcia leczenia. Natomiast w pełni prawidłowe stężenie hormonów tarczycy we krwi można osiągnąć po około 4-tygodniach. Po tym okresie następuje również stopniowe zmniejszanie dawek leku, aż do momentu ustalenia optymalnej dawki podtrzymującej prawidłową czynność gruczołu tarczycowego.

Jakie środki farmaceutyczne stosowane są w przebiegu nadczynności tarczycy?

Po pierwsze: Propylotiouracyl – odpowiedzialny za hamowanie aktywności enzymów biorących udział w jodowaniu tyrozyny oraz za hamowanie konwersji tyroksyny do trójjodotryoniny.

Po drugie: Tiamazol – odpowiedzialny za hamowanie utleniania jodków do jodu, jak również jodowania grup tyrozynowych w tyreoglobulinie.

Po trzecie: Jod – stosowany w leczeniu nadczynności tarczycy, odpowiedzialny jest za hamowanie hydrolizy tyreoglobuliny oraz hamowanie działania TSH.

W niektórych przypadkach, w przebiegu farmakoterapii nadczynności tarczycy, stosuje się również środki wspomagające, takie jak: glikokortykoseroidy, leki uspokajające oraz beta-adrenolityczne.

pomiar ciśnienia

Nadczynność tarczycy – inne metody leczenia

W sytuacji, w której leczenie farmakologiczne staje się niewystarczające, konieczne może okazać się zastosowanie innych metod leczenia niniejszego zaburzenia. Wśród nich wyróżniamy:

  • Leczenie jodem promieniotwórczym; oraz
  • Leczenie operacyjne.

Leczenie jodem promieniotwórczym. Leczenie jodem radioaktywnym opiera się o promieniowanie beta, które prowadzi do stopniowej martwicy komórek tarczycy. Niniejszy proces, którego efektem ma być wyrównanie czynności tarczycy, trwa zazwyczaj od 6 do nawet 18 tygodni. Niestety, najczęstszym efektem niniejszego postępowania jest rozwinięcie niedoczynności tarczycy, która wymaga dalszego postępowania farmaceutycznego (w postaci lewotyroksyny). Jod radioaktywny podawany jest pacjentom w formie płynu lub kapsułki. Jego stosowanie nie powoduje żadnych poważnych skutków ubocznych, niemniej jednak surowo zabronione jest kobietom znajdującym się w okresie ciąży lub karmienia piersią.

Leczenie operacyjne (strumektomia) – polega na całkowitym usunięciu gruczołu tarczycy, lub pozostawieniu jego niewielkiego fragmentu.

Nadczynność tarczycy – dieta i aktywność fizyczna

Nadczynność tarczycy często związana jest ze znaczącą utratą masy ciała. Dlatego też, w sytuacji, w której BMI pacjenta spada poniżej normy, wskazane jest zastosowanie zbilansowanej diety o zwiększonej podaży energetycznej (o około 15-25%). Niemniej jednak, w sytuacji, w której masa ciała pacjenta znajduje się w granicach normy, należy zastosować jadłospis oparty o zasady zdrowego odżywania, składający się z 5-6 zbilansowanych posiłków dziennie.

Na co należy zwracać uwagę w diecie osób zmagających się z problemem nadczynności tarczycy?

Białko – powinno stanowić około 15% diety pacjentów. Jego źródeł należy poszukiwać w chudych mięsach drobiowych, rybach morskich, jajkach kurzych oraz nasionach roślin strączkowych. W przypadku osób, u których odnotowuje się wyraźny spadek masy ciała, należy wprowadzić zwiększoną podaż białka.

Tłuszcze – stanowią ważny element w diecie osób z nadczynnością tarczycy. Niemniej jednak, w niniejszym przypadku zalecane jest spożywanie przeważnie tłuszczów roślinnych, które są doskonałym źródłem kwasów omega3 o niezbędnym działaniu immunostymulującym. Źródłami tłuszczów w codziennej diecie pacjentów powinny być: olej lniany oraz rzepakowy, oliwa z oliwek, pestki dyni oraz słonecznika, awokado, orzechy (szczególnie włoskie). Szacuje się, iż tłuszcze powinny stanowić od 20 do nawet 35% wartości energetycznej.

Węglowodany – są podstawą każdej diety. Powinniśmy jednak pamiętać, aby były to węglowodany złożone, których należy szukać w pieczywie pełnoziarnistym oraz w świeżych warzywach i owocach. Według ustaleń dietetyków, węglowodany złożone powinny stanowić od 50 do nawet 70% codziennej diety.

Witamina D – jest niezwykle ważna, nie tylko w przebiegu nadczynności tarczycy. To jedna z nielicznych witamin, która wymaga bezwzględnej suplementacji w miesiącach jesienno-zimowych. W okresie wiosenno-letnim, warto jednak wykorzystać witaminę D w naturalnej postaci. Wystarczy 15 minutowa ekspozycja na działanie promienie słonecznych (twarzy, szyi i przedramion) w godzinach porannych.

Wapń – w nadczynności tarczycy, przyspieszeniu ulegają często procesy metaboliczne, a co za tym idzie zwiększa się ryzyko wystąpienia osteoporozy oraz osteopenii w przyszłości. Dlatego też, podczas układania jadłospisu, warto zwrócić uwagę na cenne źródła wapnia, które znajdziemy między innymi: w roślinach zielono listnych, w migdałach, maku oraz sezamie.

Jod – stanowi niezbędny pierwiastek dla prawidłowej czynności tarczycy. Niemniej jednak, w przebiegu jej nadczynności należy unikać spożywania jego nadmiernych ilości, co skłania do rezygnacji ze spożywania takich produktów jak na przykład algi morskie. Należy również ograniczyć spożywanie ryb morskich do maksymalnie 3 razy w tygodniu.

W niniejszej diecie warto również zwrócić uwagę na sposób przygotowywania posiłków. W miejsce smażenia warto wprowadzić gotowanie na parze lub pieczenie. Dzięki temu, będziemy w stanie zatrzymać w produktach jak największą ilość cennych składników odżywczych.

Aktywność fizyczna w przebiegu nadczynności tarczycy

Osoby zmagające się z nadczynnością tarczycy oraz często towarzyszącą jej tachykardią powinny unikać nadmiernego wysiłku fizycznego. Niemniej jednak, nie oznacza to całkowitej rezygnacji ze sportu. W miejsce aktywności wymagających dużego wysiłku, warto wprowadzić ćwiczenia relaksacyjne oraz rozciągające (np. jogę lub pływanie).

owoce warzywa

Dieta przy nadczynności tarczycy – jadłospis

Dieta w nadczynności tarczycy powinna dostosowana być do indywidualnych wymagań jednostki (głównie do jej zapotrzebowania kalorycznego związanego z ubytkiem masy ciała). Niemniej jednak, poniżej przedstawiony został przykładowy jadłospis, opracowany w oparciu o najważniejsze zasady niniejszej diety.

I śniadanie: 2 kawałki pieczywa pełnoziarnistego z dodatkiem pasty z awokado i jajka na twardo. Do picia (po posiłku): świeżo wyciśnięty sok z marchwi, pomarańczy oraz jabłka;

II Śniadanie: Jogurt naturalny z dodatkiem ulubionych, świeżych owoców oraz nasion słonecznika i pestek dyni. Do picia: kawa zbożowa z dodatkiem mleka;

Obiad: Pierś z kurczaka gotowana na parze z dodatkiem brokułów, ryżu brązowego oraz delikatnego sosu jogurtowego. Do picia: szklanka wody z plastrem cytryny lub limonki;

Podwieczorek: Domowe ciasto dyniowe lub marchewkowe. Do picia: herbatka ziołowa;

Kolacja: Sałatka z pomidorów, młodych liści szpinaku, sera koziego oraz sezamu z dodatkiem oleju lnianego. Do picia: szklanka wody mineralnej lub herbata ziołowa.

grafika medyczna

Nadczynność tarczycy – skutki i konsekwencje kliniczne

Nadmierna produkcja hormonów tarczycy wywołuje wpływ na różne narządy w organizmie człowieka. Jednym z następstw niniejszej choroby jest przyspieszenie procesów termo-genezy oraz podstawowej przemiany materii. Niezwykle istotne są również zmiany jakie zachodzą w układzie krążenia pacjenta. Często pojawiają się zaburzenia rytmu serca, a nawet zaostrzenia niewydolności, które stanowią poważne zagrożenia dla zdrowia oraz życia pacjenta. W przypadku nieleczonej nadczynności tarczycy może również dojść do znacznego ubytku masy ciała, a tym samym do osłabienia siły mięśniowej, osteoporozy, a nawet poważnych objawów ze strony układu nerwowego (obejmujących również stan psychiczny pacjenta). Częstość występowania i stopień nasilenia objawów w przypadku niniejszego zaburzenia uzależniony jest zarówno od poziomu stężenia hormonów tarczycowych, jak również od wieku pacjenta oraz przewlekłych chorób współistniejących.

Subkliniczna nadczynność tarczycy – krótka charakterystyka

Subkliniczna nadczynność tarczycy charakteryzuje się stanem obniżonego stężenia TSH, przy jednoczesnym prawidłowym stężeniu hormonów tarczycowych. Postępowanie terapeutyczne w niniejszym przypadku uzależnione jest nie tylko od rodzaju i stopnia nasilenia występujących objawów, ale również od wieku pacjenta i towarzyszących mu chorób przewlekłych. W przebiegu obserwacji oraz badań klinicznych odnotowano, iż subkliniczna postać nadczynności tarczycy może odpowiedzialna być za zwiększenie śmiertelności w grupie pacjentów zmagających się z zaburzeniami w obrębie układu sercowo-naczyniowego. Ponadto, niniejsza postać zaburzenia może doprowadzić do zwiększenia ryzyka wystąpienia: migotania przedsionków, udaru mózgu oraz osteoporozy. Leczenie subklinicznej nadczynności tarczycy uzależnione jest od przyczyn ją wywołujących oraz od stopnia nasilenia objawów.

Wtórna nadczynność tarczycy – najważniejsze informacje

Wtórna nadczynność tarczycy jest zaburzeniem wywołanym przez guza zlokalizowanego w przysadce mózgowej (gruczolaka przysadki mózgowej). Jest chorobą niezwykle rzadką, przebiegającą zawsze z obecnością wola. W sporej ilości przypadków (u ponad 40% pacjentów), wtórna nadczynność tarczycy przebiega wraz z istotnymi zaburzeniami pola widzenia.

Bibliografia:

  1. Budlewski T., Franek E.: Diagnostyka obrazowa chorób tarczycy, Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 1, 37–41.
  2. Burch HB, Wartofsky L. Life-threatening thyrotoxicosis. Thyroid storm. Endocrinol Metab Clin North Am 1993;22:263-77.
  3. Douglas S.Ross, Radioiodine Therapy for Hyperthyroidism, The New England Journal of Medicine 2011;364:542-550.
  4. Janiec W. : Kompendium Farmakologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016, 301-305.
  5. Kajdaniuk D. Marek B. Fizjologia tarczycy w: Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage.
  6. Kotecka-Blicharz A. Jarząb B. Wole guzkowate nietoksyczne w: Klinika nienowotworowych schorzeń tarczycy. w: Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage; s. 62.
  7. Kujawska-Łuczak M, Pawlaczyk-Gabriel K. Choroby układu dokrewnego. In: Cymerys M, Rutz-Danielczak A, Pupek-Musialik A, Tykarski A. ed. Kliniczny zarys chorób wewnętrznych. Podręcznik dla studentów dietetyki.Wydawnictwo UMP, Poznań 2013.
  8. Łącka K., Czyżyk A., Leczenie nadczynności tarczycy, Farmacja Współczesna, 2008; 1: 69-78.
  9. Ponichtera A., Borowiak E., Choroby tarczycy jako poważny problem medyczny w Polsce, Problemy Pielęgniarstwa 2008; 16, (1, 2): 192-198.
  10. Stęchły T. Niedoczynność tarczycy w: Klinika nienowotworowych schorzeń tarczycy w: Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage; s. 66.
  11. Ślusarczyk K. Buliński M. Legierska M. W. Anatomia tarczycy i przytarczyc. w: Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage.

 

Zostaw komentarz

Ta strona używa plików cookie. Dowiedz się więcej o celu ich używania i zmianie ustawień cookie w przeglądarce. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Akceptuję Poznaj szczegóły

error: