Strona główna Zdrowie Objawy, skutki, leczenie i dieta w niedoczynności tarczycy

Objawy, skutki, leczenie i dieta w niedoczynności tarczycy

by admin120491203
niedoczynność tarczycy

Choroby tarczycy, w tym te związane z jej niedoczynności, są coraz częściej diagnozowane, szczególnie w populacji kobiet. Niemniej jednak, pomimo powszechności ich występowania, pacjenci wciąż muszą zmagać się z przykrymi konsekwencjami leczenia oraz ograniczeniami, jakie wiążą się z występowaniem objawów niniejszego zaburzenia. Na szczęście, zarówno środowisko endokrynologiczne, jak i dietetyków klinicznych dokłada wszelkich starań, aby dobrać odpowiednie standardy leczenia oraz dietoterapii, w celu zminimalizowania wpływu chorób tarczycy na codzienne życie pacjentów.

infografika tarczyca

Czym jest tarczyca?

Tarczyca to niewielki gruczoł dokrewny, który swoim wyglądem może przypominać nam motyla. Niniejszy narząd umiejscowiony jest w przednio-dolnej części szyi, gdzie od góry sąsiaduje z krtanią, a od dołu zaś z tchawicą. Tarczyca odpowiedzialna jest za produkcję i wydzielanie do krwi trzech hormonów:

  • Tyroksyny (T4);
  • Trójodotyroniny (T3); oraz
  • Kalcytoniny.

Powyższe hormony są z kolei odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu, w tym przemiany metabolicznej białek, tłuszczów i węglowodanów, czynności serca, rozwoju nerek, układu kostnego, a nawet układu nerwowego. Dlatego też, gdy tylko pojawiają się nieprawidłowości związane z jej funkcjonowaniem, organizm człowieka zaczyna przejawiać szereg niepokojących objawów.

Choroby tarczycy

Ze względu na etiologię, czynność hormonalną oraz przebieg zaburzenia, choroby tarczycy zostały podzielone na dwie główne kategorie:

  • Niedoczynność tarczycy (w tym chorobę Hashimoto); oraz
  • Nadczynność tarczycy (w tym chorobę Gravesa-Basedowa).

W poniższym artykule szczegółowo poruszone zostaną kwestie związane z niedoczynnością tarczycy. Omówione zostaną jej czynniki ryzyka, diagnostyka, przebieg oraz sposoby leczenia.

Niedoczynność tarczycy – charakterystyka choroby

Niedoczynność tarczycy (z łac. Hypothyreosis) to zaburzenie u przyczyn którego leży niedobór hormonów tarczycy, lub ich niedostateczne działanie. Okazuje się, że częstość zachorowania na niniejszą jednostkę chorobową wzrasta wraz z wiekiem i dotyczy głównie populacji kobiet. Szacuje się, że nawet 5% kobiet po 60 roku życia może borykać się z objawami niedoczynności tarczycy. Ze względu na przyczynę występowania niniejszego zaburzenia, wyróżnia się jego rodzaje, w tym: niedoczynność pierwotną, wtórną, wrodzoną oraz nabytą.

Pierwotna niedoczynność tarczycy: związana jest najczęściej z uszkodzeniem gruczołu. Do tego zjawiska może dojść na skutek ingerencji chirurgicznej lub zapalenia na tle autoimmunologicznym (choroba Hashimoto).

Wtórna niedoczynność tarczycy: jest następstwem niedoboru hormonu TSH (tyreotropowego), który wydzielany jest za pośrednictwem przysadki mózgowej, a jego niedobory mogą wskazywać na jej uszkodzenie lub nieprawidłową czynność podwzgórza.

Wrodzona niedoczynność tarczycy (znana również jako wrodzony zespół niedoboru jodu, a dawniej kretynizm): jest uznawana za pierwotną dysfunkcję niniejszego narządu i występuje u 1 na 4000 żywych urodzeń. Zaburzenie to najczęściej wywołane jest genetycznym defektem enzymów, które biorą udział w syntezie hormonów, zaś inną przyczyną może być niedobór jodu w okresie ciąży.

Nabyta niedoczynność tarczycy: najczęściej dotyka kobiety między 30 a 60 rokiem życia. Najczęstszą przyczyną niniejszego zaburzenia jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (znane również jako choroba Hashimoto).

Niedoczynność tarczycy – czynniki ryzyka

Ryzyko występowania zaburzeń czynności tarczycy najczęściej związane jest z płcią. Niniejsza choroba znacznie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Niemniej jednak, wśród pozostałych czynników wpływających na zwiększenie ryzyka wystąpienia niedoczynności tarczycy możemy wyróżnić:

  • Występowanie autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (choroby Hashimoto) u krewnych I stopnia;
  • Występowanie u pacjenta innych chorób o podłożu immunologicznym (np. cukrzycy typu I);
  • Okres menopauzalny, który występuje najczęściej u kobiet, które ukończyły 50 rok życia;
  • Przebyte w przeszłości operacje tarczycy;
  • Zdiagnozowanie u pacjenta jednej z podanych jednostek chorobowych: zespołu Downa lub Turnera;
  • Przebyte leczenie przy udziale jodu radioaktywnego;
  • Narażenie pacjenta na promieniowanie (w tym radioterapię, szczególnie okolic szyi);
  • Rasę białą oraz żółtą (wykazano istotnie wyższy czynnik zachorowań niż w przypadku rasy czarnej).

Zaburzenia czynności tarczycy – częstość występowania

Choroby tarczycy to bezwątpienia najczęstsze z występujących zaburzeń w obrębie gruczołów dokrewnych. Szacuje się, iż problem ten może dotyczyć nawet 22% naszego społeczeństwa. Ważną informację stanowi również fakt, iż problem zaburzeń tarczycy dotyczy prawie 10 razy częściej kobiet niż mężczyzn. Niemniej jednak, jeśli chodzi o niedoczynność tarczycy, statystyki pokazują, iż zmaga się z nią blisko 10% społeczeństwa (zwłaszcza po 60 roku życia). Warto również zwrócić uwagę na fakt, że prawie 50% chorych nie zdaje sobie sprawy z występowania niniejszego zaburzenia, a jego nieleczenie może doprowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia, a nawet życia człowieka. Dlatego też, tak ważne jest regularne wykonywanie badań profilaktycznych w kierunku rozwoju chorób tarczycy.

Niedoczynność tarczycy – objawy

Niedoczynność tarczycy może wpływać na wiele funkcji w organizmie człowieka. Najważniejsze objawy zostały przedstawione w poniższej tabeli.

OBJAWY NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY
Lp. Obszar występowaniaMożliwe objawy
1SkóraSuchość, łuszczenie się, zażółcenie, chłodność skóry oraz nadmierne rogowacenie naskórka (szczególnie w okolicach kolan oraz łokci).
2Tkanka podskórnaObrzęk powiek, wokół oczu i dłoni (wyczuwalny podczas ucisku) oraz wyraźne pogrubienie rysów twarzy.
3WłosySuchość, łamliwość i nadmierne wypadanie włosów z głowy oraz brwi.
4Układ oddechowyPowiększenie języka, pojawienie się charakterystycznego wola, zmniejszenie drożności górnych dróg oddechowych, występowanie chrypki oraz przesięku w jamach opłucnowych.
5Układ pokarmowyUporczywe zaparcia, zwiększenie masy ciała (występujące przy obniżonym apetycie), występowanie kamicy pęcherzyka żółciowego, niedrożności porażennej oraz wodobrzusza.
6Układ krążeniaZaburzenia rytmu serca (bradykardia), występowanie cichych tonów serca, pojawienie się objawów niewydolności serca (zmniejszenie objętości minutowej), nadciśnienie tętnicze (rozkurczowe), zmniejszona tolerancja wysiłku, bóle dławicowe, pojawienie się wysięku w worku osierdziowym.
7Układ krwiotwórczyWystępowanie niedokrwistości (u około 10-40% pacjentów), zmniejszenie wchłanialności żelaza, występowanie obfitych miesiączek.
8Układ nerwowo-mięśniowyNadmierna senność, zwiększenie męczliwości, zmniejszenie zdolności do koncentracji, problemy z pamięcią, spowolnienie ruchów oraz mowy, obniżenie nastroju (a nawet depresja), osłabienie odruchów siły mięśniowej.
9Układ rozrodczyWystępowanie cykli bezowulacyjnych, obfite miesiączki, problemy z płodnością, zwiększenie ryzyka poronienia samoistnego.

Niedoczynność tarczycy – badania i diagnoza

W celach diagnostycznych wykonuje się szereg badań zarówno laboratoryjnych, jak i obrazowych, wśród nich możemy wyróżnić

DIAGNOZA NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY
Lp. Rodzaj badaniaWyniki wskazujące na występowanie choroby
1Badanie hormonalne (krwi)W przypadku niedoczynności pierwotnej: podwyższenie poziomu TSH, obniżenie wartości fT4;
W przypadku niedoczynności wtórnej: obniżenie poziomu TSH, obniżenie poziomu fT4.
2Badania biochemiczne (krwi)W kierunku hiperlipidemii: podwyższenie TC, LDL oraz TG;
W kierunku niedokrwistości: podwyższenie wartości AspAT, LDH.
3USG tarczycy (badanie obrazowe)Widoczne wole, pojawienie się hipoechogennego miąższu.
4USG jamy brzusznej (badanie obrazowe)W przypadku ciężkiej niedoczynności – pojawienie się płynu w jamie otrzewnej.
5Badanie EKGWystępowanie bradykardii zatokowej, niski woltaż załamków, spłaszczenie lub odwrócenie załamków T, zwiększenie odstępów PQ oraz QT.
6RTG klatki piersiowejW przypadku ciężkiej niedoczynności - pojawienie się płynu w jamie opłucnej, powiększenie sylwetki serca.

*Podczas diagnozy niedoczynności tarczycy, wyniki krwi nie zawsze dają jednoznaczną odpowiedź, co do występowania niniejszego zaburzenia. Dlatego też, warto wykonać dodatkowe badania obrazowe (w tym USG tarczycy).

Niedoczynność tarczycy – skutki choroby i życie pacjenta

Niedoczynność tarczycy znacząco wpływa na życie pacjentów. Dokuczliwe objawy są w stanie ograniczyć ich dotychczasowe życie, a skutki związane z leczeniem wpłynąć na ich złe samopoczucie. Na szczęście, chorzy w dzisiejszych czasach mają dostęp do kompleksowej opieki medycznej i nie chodzi tutaj tylko o pomoc endokrynologa (choć ta jest nieoceniona w przypadku doboru odpowiednich leków), ale również dietetyka klinicznego oraz psychologa. Dzięki otrzymanemu wsparciu, chory jest w stanie poradzić sobie z ograniczeniami, jakie stawia przed nim choroba i ułożyć swoje życie na nowo, nie podporządkowując go przy tym chorobie.

Niedoczynność tarczycy a tycie

W związku ze zmianami metabolicznymi, które mają miejsce w przebiegu niniejszego zaburzenia oraz z pojawianiem się widocznych obrzęków (najczęściej w obrębie twarzy), chorzy często tracą nie tylko pewność siebie, ale również dawną wagę. Nagły przyrost kilogramów jest często objawem niedoczynności tarczycy. Na szczęście, dobór właściwych dla wymagań choroby środków farmaceutycznych oraz odpowiednio zbilansowana dieta, są w stanie zniwelować powyższe problemy i sprawić, że osoba zmagająca się z niniejszą chorobą szybko powróci do dawnej formy.

Niedoczynność tarczycy – leczenie farmakologiczne

Podstawą leczenia farmakologicznego jest L-tyroksyna (LT4, Lewotyroksyna), czyli syntetyczna sól sodowa lewoskrętnej tyroksyny, wykazującej właściwości naturalnej tyroksyny. Niniejszy lek należy stosować raz na dobę, w godzinach porannych na 30 minut przed pierwszym posiłkiem. Dzięki temu, będziemy w stanie uzyskać zoptymalizowanie wchłaniania leku. Dawkę L-tyroksyny dobiera się do indywidualnych wymagań danego pacjenta, a decydują o tym zazwyczaj wyniki badań laboratoryjnych. W początkowym okresie leczenia podaje się od 25 do 50 mikrogram na dobę, a o późniejszym dawkowaniu decydują wyniki badań kontrolnych. W przypadku ciężkiej postaci niedoczynności tarczycy stosuje się również liotyroninę.

konsultacja lekarska

Ważną informację stanowi również fakt, iż wpływ na wchłanianie się lewotyroksyny posiada spożywana żywność. Na przykład:

  • Spożywanie dużej ilości pożywienia bogatego w błonnik znacząco zmniejsza wchłanianie niniejszej substancji;
  • Spożywanie znaczących ilości białka sojowego może istotnie obniżać absorpcję leku, a tym samym wymagać podawania jego większych dawek;
  • Przyjmowanie preparatów wapnia (szczególnie węglanów) wykazuje istotny wpływ na zmniejszenie absorpcji lewotyroksyny.

Leczenie niedoczynności tarczycy w większości przypadków trwa przez całe życie. Należy jednak pamiętać, że w dzisiejszych czasach istotną rolę w terapii niniejszego zaburzenia odgrywa również właściwie zbilansowana dieta. Dlatego też, tak ważne jest, aby pozostawać pod stałą opieką nie tylko endokrynologa, ale również dietetyka klinicznego.

Niedoczynność tarczycy – dieta

Niedoczynność tarczycy jest jedną z najczęstszych przyczyn występowania otyłości zarówno wśród dzieci, jaki i osób dorosłych. Wszystko to za sprawą spowolnienia procesów metabolicznych oraz dysregulacji trawienia. Dlatego też, odpowiednio zbilansowana dieta oraz dostosowana do możliwości jednostki aktywność fizyczna, stanowią niezbędny element w walce z objawami niniejszego zaburzenia.

Jakie są najważniejsze zalecenia żywieniowe dla osób zmagających się z problemem niedoczynności tarczycy?

Po pierwsze: Pacjenci powinni spożywać od 4 do 5 zbilansowanych posiłków dziennie (co 3-4 godziny);

Po drugie: U osób zmagających się z problemem niedoczynności tarczycy powinna być zwiększona podaż pełnowartościowego białka (najlepiej pochodzenia zwierzęcego);

Po trzecie: W codziennym jadłospisie pacjentów nie powinno zabraknąć węglowodanów złożonych, których źródło stanowią produkty pełnoziarniste o niskim indeksie glikemicznym;

Po czwarte: Osoby zmagające się z objawami niedoczynności tarczycy powinny znacząco ograniczyć spożywanie cukrów prostych, w tym: słodyczy, dżemów wysokosłodzonych oraz owoców kandyzowanych;

Po piąte: W codziennej diecie należy zwracać szczególną uwagę na rodzaj i jakość spożywanych tłuszczów. Zaleca się, aby były to tłuszcze pochodzenia roślinnego (w tym: olej rzepakowy, lniany, słonecznikowy, oliwa z oliwek, awokado, pestki i nasiona), które stanowią doskonałe źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy Omega3;

Po szóste: Pacjenci zmagający się z niniejszym problemem powinni zwrócić szczególną uwagę na suplementację witaminy D. W tej sprawie warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym, dietetykiem klinicznym lub farmaceutą;

Po siódme: W codziennym jadłospisie pacjentów nie powinno również zabraknąć ryb morskich, które odpowiedzialne są za dostarczanie do organizmu niezbędnych ilości jodu;

Po ósme: Niezwykle ważne miejsce w diecie osób z niedoczynnością tarczycy zajmuje również selen, który odpowiedzialny jest za ochronę tkanki tarczycowej przed zjawiskiem stresu oksydacyjnego. Niniejszy pierwiastek znajdziemy głównie w produktach zbożowych, rybach, cebuli, nasionach słonecznika, czosnku oraz w drobiu;

Po dziewiąte: W miarę możliwości należy również ograniczyć spożywanie roślin z rodziny krzyżowych (w tym: kalafiora, kapusty, kalarepy). Wspomniane warzywa zawierają w sobie substancje goitrogenne (wolotwórcze), które w konsekwencji zaburzają pracę tarczycy i przyczyniają się do powstawania charakterystycznego wola;

Po dziesiąte: Pacjenci zmagający się z problemem tarczycy powinni znacząco zmniejszyć częstość oraz ilość spożywanego alkoholu.

Uwaga! W przypadku niniejszej choroby, warto również zwrócić szczególną uwagę na sposób przyrządzania posiłków. W miejsce smażonych potraw należy wprowadzić te gotowane na parze lub pieczone w folii/pergaminie.

Jakie miejsce w życiu chorych na niedoczynność tarczycy powinna zajmować aktywność fizyczna?

Codzienna aktywność fizyczna stanowi nieodłączny element zdrowego stylu życia. Dlatego też, szczególnie te osoby, które zmagają się z problemem zaburzeń metabolicznych, powinny przejawiać dowolne formy aktywności przynajmniej przez 20-30 minut każdego dnia. Oczywiście, niezwykle ważne jest, aby forma i intensywność wybranej aktywności była dobrana do indywidualnych potrzeb i wymagań każdego pacjenta.

Żywienie w niedoczynności tarczycy – gdzie szukać pomocy?

Ustalenie odpowiednio zbilansowanej diety w przypadku niniejszej choroby stanowi spore wyzwanie. Dlatego też, w niniejszym przypadku warto skorzystać z pomocy wykwalifikowanego dietetyka, dzięki któremu możliwe stanie się ustalenie odpowiedniego jadłospisu oraz suplementacji dostosowanej do indywidualnych wymagań danego pacjenta.

łosoś z dodatkami

Dieta przy niedoczynności tarczycy – jadłospis

Poniżej przedstawiony został przykładowy jadłospis dla osób zmagających się z problemem niedoczynności tarczycy.

I Śniadanie: 2 kawałki pieczywa pełnoziarnistego z dodatkiem sałatki z awokado, jajka oraz pomidorków koktajlowych. Do picia (po posiłku): świeżo wyciśnięty sok z 1 dużej pomarańczy.

II Śniadanie: Sałatka owocowa z kiwi, bananów, pomarańczy oraz borówek amerykańskich z dodatkiem chipsów kokosowych. Do picia (po posiłku): filiżanka kawy zbożowej.

Obiad: Dorsz pieczony w pergaminie z dodatkiem warzyw przygotowanych na parze oraz sosu jogurtowo-koperkowego. Do picia (po posiłku): szklanka wody mineralnej z dodatkiem cytryny.

Podwieczorek: Domowe ciasteczka owsiane z dodatkiem suszonej żurawiny, nasion słonecznika oraz pestek dyni. Do picia (po posiłku): łagodna herbata z liści mięty;

Kolacja: Sałatka z gotowanej piersi z kurczaka, kiełków rzodkiewki, ogórka zielonego, pomidorów koktajlowych oraz papryki żółtej z dodatkiem oleju lnianego. Do picia (po posiłku): szklanka wody mineralnej.

Choroba Hashimoto – najważniejsze informacje

Za jedną z najczęstszych przyczyn występowania niedoczynności tarczycy uznaje się autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (znane również jako choroba Hashimoto). Niniejsze zaburzenie charakteryzuje się nieprawidłowością w funkcjonowaniu układu immunologicznego, który w efekcie odpowiedzialny jest za produkcję przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) oraz przeciw tyreoglobulinie (anty-TG). Niniejsze zaburzenie prowadzi z kolei do powstania charakterystycznych nacieków limfocytarnych w obrębie tarczycy, a ponadto zaniku komórek pęcherzykowych niniejszego gruczołu. Wśród głównych objawów choroby Hashimoto możemy wyróżnić:

  • Nadmierne wypadanie włosów,
  • Nieuzasadniony przyrost masy ciała;
  • Uporczywe zaparcia;
  • Senność, obniżenie nastroju, a nawet depresję; oraz
  • Wole tarczycowe.

Subkliniczna postać niedoczynności tarczycy – najważniejsze informacje

Subkliniczna postać niedoczynności tarczycy (znana również jako utajona lub łagodna niedoczynność tarczycy) to zaburzenie, które charakteryzuje się skąpymi, trudnymi do rozpoznania objawami. W niniejszym przypadku diagnozuje się podwyższone stężenie poziomu tyreotropiny (TSH), przy jednoczesnym zachowaniu normy we wskaźnikach fT4 oraz fT3. Nieleczenie oraz brak kontroli nad rozwojem subklinicznej postaci niedoczynności tarczycy może w przyszłości doprowadzić do rozwoju jawnej postaci zaburzenia lub chorób w obrębie układu sercowo-naczyniowego.

Bibliografia:

  1. Budlewski T., Franek E.: Diagnostyka obrazowa chorób tarczycy, Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 1, 37–41. 
  2. Jarosz M, Stolińska H, Wolańska D. Żywienie w niedoczynności tarczycy. Warszawa: PZWL; 2014.
  3. Kujawska-Łuczak M, Pawlaczyk-Gabriel K. Choroby układu dokrewnego. In: Cymerys M, Rutz-Danielczak A, Pupek-Musialik A, Tykarski A. ed. Kliniczny zarys chorób wewnętrznych. Podręcznik dla studentów dietetyki. Wydawnictwo UMP, Poznań 2013.
  4. Marciniak-Łukasiak K. Rola i znaczenie kwasów tłuszczowych omega-3. Żywn-nauk Technol Ja. 2011;6(79):24–35.
  5. Markiewicz-Żukowska R, Naliwajko SK, Bartosiuk E, Sawicka E, Omeljaniuk WJ, Borawska MH. Zawartość witamin w dietach kobiet z chorobą Hashimoto. Bromatol Chem Toksykol. 2011;44(3):539–543.
  6. Ponichtera A., Borowiak E., Choroby tarczycy jako poważny problem medyczny w Polsce, Problemy Pielęgniarstwa 2008; 16, (1, 2): 192-198. 
  7. Socha K, Dziemianowicz M, Omeljaniuk WJ, Soroczyńska J, Borawska, MH. Nawyki żywieniowe a stężenie selenu w surowicy u pacjentów z chorobą Hashimoto. Probl Hig Epidemiol. 2012;93(4):824–827.
  8. Szwajkosz K., Wawryniuk A., Sawicka K., Łuczyk R., Tomaszewski A.: Niedoczynność tarczycy jako skutek przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia gruczołu tarczowego, Journal of Education, Health and Sport. 2017;7(5):41-54. 
  9. Zagrodzki P, Kryczyk J. Znaczenie selenu w leczeniu choroby Hashimoto. Postepy Hig Med Dosw. 2014;68:1129–1137.
  10. Zakrzewska E, Zegan M, Michota-Katulska E. Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto. Bromatol Chem Toksykol. 2015;48(2):117–127.

Zostaw komentarz

Ta strona używa plików cookie. Dowiedz się więcej o celu ich używania i zmianie ustawień cookie w przeglądarce. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Akceptuję Poznaj szczegóły

error: