Chociaż większości z nas kojarzy się z dziedziną kosmetologii, kolagen w istocie odgrywa kluczową rolę w organizmie człowieka. Jego ilość oraz kondycja przekłada się bezpośrednio na nasze zdrowie i samopoczucie. Kolagen należy do jednych z najważniejszych białek strukturalnych, a znaleźć możemy go we wszystkich tkankach łącznych znajdujących się w naszym ciele (czyli między innymi w: skórze, ścięgnach, więzadłach oraz kościach). Niniejszy składnik w głównej mierze jest odpowiedzialny za zapewnienie integralności strukturalnej organów znajdujących się w ciele człowieka. Co ważne, kolagen w sposób bezpośredni wpływa również na wygląd i jakość naszej skóry oraz sprawność fizyczną. A co jeszcze warto wiedzieć na temat tego białka? O tym dowiesz się czytając poniższy poradnik!
Kolagen – co to jest?
Co to jest kolagen? To nic innego jak białko stanowiące podstawowy budulec tkanki łącznej w organizmie człowieka. W naszym ciele znajdziemy aż 26 jego rodzajów. Kolagen wchodzi w skład naszych ścięgien, kości, chrząstek, a nawet naczyń krwionośnych. Można więc śmiało stwierdzić, iż znajduje się on w każdej tkance naszego organizmu. Niemniej jednak, jego największą ilość możemy znaleźć w skórze, albowiem to właśnie on odpowiada za jej elastyczność i jędrny wygląd.
Kolagen – najważniejsze rodzaje
Kolagen dzieli się ze względu na stopnień jego złożoności, różnorodności strukturalnej oraz funkcji, które spełnia. Według ogólnie przyjętego podziału, wyróżniamy dwie główne grupy kolagenów:
- Kolageny fibrylarne; oraz
- Kolageny niefibrylarne.
PODZIAŁ KOLAGENÓW | |
---|---|
KOLAGENY FIBLYRALNE | KOLAGENY NIEFIBRYLARNE |
Niniejszy rodzaj kolagenów stanowi blisko 90% wszystkich białek kolagenowych znajdujących się w organizmach zwierzęcych. Znajdziemy je między innymi w: skórze, kościach, więzadłach, ścięgnach, rogówce (kolagen typu I); chrząstkach, ciele szklistym (kolagen typu II); skórze, naczyniach krwionośnych, w macicy, jelicie (kolagen typu III); w łożysku (kolagen typu V) oraz w dysku międzykręgowym (kolagen typu XI). | Niniejszy rodzaj kolagenów nie należy do konwencjonalnych. Niemniej jednak, białka te możemy znaleźć między innymi: w błonach podstawnych, naczyniach włosowatych (kolageny błony podstawnej typu IV); w kościach, naczyniach krwionośnych, skórze, rogówce, komórkach systemu nerwowego (kolageny tworzące mikrowłókna typu VI, XXVIII, XXIX); w śluzówce, pęcherzu, pępowinie (kolageny tworzące włókna kotwiczące typu VII); w mózgu, sercu, nerkach (kolageny tworzące heksagonalne układy sieciowe typu VIII i X); w ciele szklistym, w oku, mięśniach gładkich, w mięśniach szkieletowych, w wątrobie, śledzionie, gruczole krokowym, żołądku, połączeniach tkankowych, w jądrach oraz w jajnikach (kolageny FACITs typu IX, XII, XIV, XVI, XIX, XX, XXI, XXII, XXVI); w przerzutowych komórkach rakotwórczych, w siatkówce oka (kolageny zawierające domeny transbłonowe MACITs, w tym kolageny typu XXIII). |
Naturalny kolagen – jakie właściwości wykazuje?
Kolagen naturalny (czyli znajdujący się w ciele człowieka) jest białkiem zbudowanym w nietypowy sposób, który zapewnia tkance zarówno wytrzymałość na rozciąganie, jak i urazy mechanicznie. Co ważne, wytrzymałość, którą wykazuje niniejsze białko jest prawie 20-krotnie wyższa od tej, którą wykazuje elastyna (białko strukturalne występujące w tkance łącznej, w tym w ścianach większych naczyń krwionośnych). Wyjątkowa struktura zawarta w strukturze białka kolagenu sprawia, iż związek ten jest słabo lub całkowicie nierozpuszczalnym w wodzie.
Czysty kolagen – jak wpływa na nasze zdrowie?
Kolagen jest odpowiedzialny za wzmocnienie naszego organizmu na wielu różnych poziomach.
Po pierwsze: KOLAGEN WPŁYWA NA PRAWIDŁOWE FUNKCJONOWANIE STAWÓW – niniejszy związek jest odpowiedzialny nie tylko za zwiększenie sprawności naszych stawów, ale również za ich nawilżenie. W sytuacji, w której zmagamy się z niedoborem kolagenu, zarówno ścięgna, jak i więzadła zaczynają stawiać opór, co często jest odbierane jako sztywność stawów. Warto również wiedzieć, iż to właśnie kolagen jest składnikiem budulcowym substancji żelowej znajdującej się w torebkach stawowych, dzięki której możliwe jest poruszanie się bez bólu.
Po drugie: KOLAGEN WPŁYWA NA PRAWIDŁOWE FUNKCJONOWANIE WĄTROBY – kolagen zawiera w swoim składzie glicynę, czyli składnik wspomagający regenerację wątroby (uszkodzonej między innymi poprzez spożywanie nadmiernych ilości alkoholu).
Po trzecie: KOLAGEN WSPIERA PRAWIDŁOWE FUNKCJONOWANIE UKŁADU KRWIONOŚNEGO – prolina, stanowiąca jeden ze składników kolagenu, odpowiedzialna jest za uwalnianie nagromadzonego tłuszczu w tętnicach, co tym samym bezpośrednio wpływa na zminimalizowanie rozwoju chorób w obrębie układu sercowo-naczyniowego w przyszłości. Dodatkowo, składnik ten jest niezbędny w procesie kontrolowania ciśnienia krwi oraz regeneracji tkanek znajdujących się w tętnicach. Drugim ważnym składnikiem kolagenu jest arginina, która z kolei odpowiada za produkcję tlenku azotu, przyczyniającego się do rozszerzenia i rozluźnienia naczyń krwionośnych.
Po czwarte: KOLAGEN WSPOMAGA PRAWIDŁOWĄ FUNKCJĘ JELIT: niniejszy składnik spełnia bardzo ważną funkcję w problemie nieszczelnych jelit. Suplementacja kolagenu w tym przypadku umożliwia leczenie uszkodzonych ścian komórkowych, tym samym zapobiegając przedostawaniu się szkodliwych toksyn do krwioobiegu.
Kolagen wpływa na skórę, włosy i paznokcie
Specyficzna budowa kolagenu jest odpowiedzialna za determinację jej funkcji biologicznych. Kolageny (należące do grupy białek strukturalnych) charakteryzują się wysoką odpornością na działanie zarówno czynników mechanicznych, jak i chemicznych oraz fizycznych. Dzięki tej właściwości, kolagen jest jednym z podstawowych budulców tkanki łącznej, co oznacza, że na poziomie komórkowym wykazuje on zdolność do łączenia ze sobą wszystkich elementów strukturalnych. Dlatego też, w języku potocznym kolagen nazywany jest klejem biologicznym, zapewniającym całkowitą integralność tkanek. Kolejną ważną cechą kolagenu jest również zdolność do wiązania wody, co bezpośrednio wpływa na utrzymanie optymalnego poziomu nawilżenia skóry oraz zapewnienia jej jędrności i odporności na działanie czynników zewnętrznych. Dodatkowo, niniejszy związek w znacznej mierze odpowiada za regenerację uszkodzonych komórek skóry oraz jej ubytków. Co ważne, kolagen stanowi istotny budulec włosów i paznokci, dlatego też tak ważne jest utrzymanie go na właściwym poziomie dla utrzymania pięknego wyglądu.
Kolagen na zmarszczki – jak jego niedobory wpływają na proces starzenia się skóry?
Wraz z ukończeniem 25 roku życia, każdego roku zaczyna zmniejszać się liczba włókien kolagenowych w naszym organizmie (około 1%/365 dni). Dodatkowo, te białka kolagenowe, które pozostają w naszym ciele zaczynają ulegać rozciągnięciu, czego skutkiem jest utrata sprężystości skóry i pojawianie się widocznych zmarszczek. Niniejsze zjawisko najszybciej możemy zaobserwować dzięki „zmarszczkom sennym”, czyli takim, które pojawiają się na naszej skórze na skutek odgnieceń poduszki. W młodości, ślady te znikają w bardzo krótkim czasie, niestety w wieku późniejszym, odgniecenia potrzebują znacznie więcej minut, aby całkowicie zniknąć z twarzy. Oprócz rozciągania włókien, jakość kolagenu zmniejsza się również na skutek jego fragmentaryzacji (czyli dzielenia na krótsze łańcuchy za pośrednictwem kolagenazy). Czynnikiem znacznie przyspieszającym niniejszy proces jest promieniowanie słoneczne, ze szczególnym uwzględnieniem promieniowania UVA (czyli sztucznego promieniowania słonecznego, które spotkać możemy głównie w solariach). Za kolejną ważną przyczynę uszkodzeń włókien kolagenowych uznaje się stres (a właściwie kortyzol – hormon stresu) przyczyniający się zarówno do niszczenia kolagenu, jak również wywoływania licznych stanów zapalnych.
Kolagen w jedzeniu – gdzie powinniśmy go szukać?
Za sprawą dobroczynnego wpływu kolagenu na funkcjonowanie organizmu człowieka, zalecane jest dostarczanie go do naszego organizmu nie tylko za pośrednictwem suplementów diety, czy zabiegów kosmetycznych, ale również diety. Niniejszego białka na próżno jednak szukać w świeżych warzywach i owocach, albowiem składnik ten znajduje się w organizmach zwierzęcych. W jakich produktach możemy go znaleźć?
Po pierwsze: w galaretkach, zarówno tych przygotowanych na bazie nóżek, jak i cielęciny. Kolagen znajdziemy również w galaretkach owocowych, albowiem to właśnie w nich zawarta jest żelatyna stanowiąca bogate źródło niniejszego składnika.
Po drugie: w podrobach, zarówno w wątróbce, jak i w kurzych łapkach. Niemniej jednak, kolagen możemy również znaleźć w golonce, salcesonie oraz wątróbce (stanowiącej również doskonałe źródło żelaza);
Po trzecie: w rybach, ze szczególnym uwzględnieniem ryb w galarecie. Dodatkowo, kolagen możemy również znaleźć z sproszkowanych chrząstkach rekina.
Należy jednak pamiętać, aby nie spożywać niniejszych produktów zbyt często, albowiem stanowią one źródło nasyconych kwasów tłuszczowych, niekorzystnie wpływających zarówno na układ krążenia, jak i wygląd sylwetki. Dlatego też, najlepiej jest przyjmować kolagen z pożywieniem nie częściej niż raz w tygodniu.
Kolagen a witamina C
Okazuje się, że nie tylko spożywanie wyżej wymienionych produktów odpowiedzialne jest za podniesienie ilości kolagenu w naszym organizmie. Za zwiększenie produkcji niniejszego składnika odpowiada również witamina C, biorąca udział w wielu procesach budowy niniejszego białka. Dlatego też, tak ważne jest, aby w naszej codziennej diecie nie zabrakło dużej ilości świeżych warzyw i owoców, stanowiących doskonałe źródło tej witaminy. W jakich produktach znajdziemy jej najwięcej? Na przykład, w kapuście kiszonej, jarmużu, papryce, szpinaku oraz w truskawkach.
Kolagen w tabletkach, czy do picia – jaki powinniśmy wybrać?
Rosnąca świadomość dotycząca wpływu kolagenu zarówno na nasze zdrowie, jak i wygląd, spowodowała, że na rynku farmaceutycznym możemy znaleźć szereg preparatów mających na celu uzupełnienie niniejszego składnika w organizmie. Jednak, czy wiemy, które z nich warto wybrać?
Zarówno w aptekach, sklepach ze zdrową żywnością, jak i popularnych drogeriach bez przeszkód możemy nabyć zarówno kolagen rybi (kolagen morski), wieprzowy, drobiowy, jak i bydlęcy. Niemniej jednak to właśnie ten pierwszy cechuje się najwyższą skutecznością oraz zgodnością z kolagenem występującym w tkankach ludzkiego organizmu. Dzięki temu zarówno kolagen rybi w proszku, jak i dostępny w innych formach, doskonale wnika w komórki i przynosi szybkie efekty. Dodatkowo, kolagen rybi (dostępny w aptekach) zawiera w sobie zestaw cennych aminokwasów, takich jak lizyna, arginina, prolina, czy glicyna.
Czysty kolagen, czyli jaki?
Pierwsze objawy niedoboru kolagenu w naszym organizmie możemy zaobserwować poprzez ogólne osłabienie organizmu, problemy ze stawami oraz pogorszenie się kondycji skóry. W tym momencie warto sięgnąć po sprawdzone preparaty, które mają za zadanie przywrócić prawidłowy poziom niniejszego składnika. Wielość nazw i zróżnicowana cena produktów dostępnych na rynku przyprawia nas jednak o niemały zawrót głowy, bowiem skąd mamy wiedzieć, który kolagen jest dla nas najlepszy?
Jeśli zmagasz się z problemami w obrębie stawów oraz mięśni, powinieneś sięgnąć po kolagen typu II, albowiem to właśnie on stanowi składową chrząstek stawowych znajdujących się w ciele człowieka. Niemniej jednak, jeśli zależy Ci na poprawie kondycji skóry, warto sięgnąć po kolagen typu I. Natomiast, za wzmocnienie naczyń krwionośnych w organizmie człowieka, odpowiada kolagen typu III. Dokonując wyboru właściwego preparatu, warto również zwrócić uwagę na zawartość czystego kolagenu (oznaczonego literą A). Dodatkowo, podczas zakupu unikaj produktów obfitujących w nadmiar substancji konserwujących, sztucznych aromatów oraz barwników.
Kolagen w płynie, czy w kapsułkach?
FORMA KOLAGENU | WŁAŚCIWOŚCI |
---|---|
Kolagen w proszku | Nie posiada smaku, bez przeszkód można dodawać go zarówno do wody, jak i koktajli i soków owocowych. |
Kolagen w płynie | Łatwy w stosowaniu, szybko wchłania się do przewodu pokarmowego. |
Kolagen w kapsułkach | W swoim składzie najczęściej zawiera kolagen liofilizowany lub kolagen hydrolizowany. Jest wygodny w stosowaniu, wymaga nieco więcej czasu, aby całkowicie wchłonąć się do przewodu pokarmowego. |
Preparaty kolagenowe w większości podlegają anabolizmowi, co oznacza, że nie są one wydalane z przewodu pokarmowego i są dobrze przyswajane przez organizm, przynosząc tym samym oczekiwane efekty w stosunkowo krótkim czasie.
Kolagen do włosów, na rozstępy, czy do twarzy – w jakich produktach kosmetycznych jest najczęściej wykorzystywany?
Dobroczynne działanie kolagenu na twarz oraz skórę całego ciała, na szeroką skalę wykorzystywane jest również w przemyśle kosmetycznym. Dlatego też, w większości drogerii możemy znaleźć specjalistyczne kremy mające za zadanie zapewnić skórze sprężystość. Kolagen okazuje się być również skutecznym środkiem na blizny oraz rozstępy. Zaaplikowany na powierzchnię skóry, co prawda nie przynosi tak widocznych efektów, jak podany w formie doustnej, niemniej jednak znacząco zmniejsza widoczność blizn. Warto jednak wiedzieć, że nawet najmocniejszy kolagen podany w postaci produktu kosmetycznego, nie przyniesie takich efektów, jak ten podany w swej naturalnej formie.
Zabiegi kosmetyczne z kolagenem w roli głównej
Wstrzykiwanie kolagenu bezpośrednio pod skórę było niezwykle modne na przełomie lat 70tych i 80tych. Niemniej jednak, liczne reakcje alergiczne oraz słaba przyswajalność tamtejszych preparatów spowodowała, iż w latach 90tych zaprzestano stosowania niniejszej techniki. Okazuje się jednak, że iniekcja kolagenu jest znowu często wykonywanym zabiegiem w gabinetach kosmetycznych, z tą różnicą, że do ich wykonania stosuje się dziś zupełnie inne preparaty oraz metody. Obecnie podawany jest tak zwany atelokolagen (rozdrobniony na nanocząsteczki i doskonale oczyszczony). Oprócz tego, że niniejszy preparat nie wywołuje reakcji alergicznych, charakteryzuje się również mniejszą gęstością, przez co może być podawany w znacznie przyjemniejszy sposób. Zabiegi kolagenowe przypominają dzisiaj mezoterapię, dzięki czemu lepiej przyswajane są przez organizm człowieka, a tym samym przynoszą znacznie lepsze efekty (np. zwiększenie elastyczności skóry).
Kolagen rybi na stawy – czy jest skuteczny?
Kolagen pochodzący z ryb (znany również jako kolagen norweski) stanowi skuteczny środek w walce z problemem bolesnych stawów. Zapewnia on efektywne uzupełnienie chrząstki między stawowej, a tym samym znaczącą redukcję objawów bólowych podczas wykonywania codziennych czynności. Warto również pamiętać, że dla utrzymania prawidłowego zdrowia naszych kości i stawów, niezwykle ważne jest również przestrzeganie zdrowej (opartej o zasady zdrowego odżywiania) diety oraz regularnej aktywności fizycznej. Tylko w ten sposób będziemy w stanie zapewnić sobie nie tylko dobre zdrowie i samopoczucie, ale również doskonały wygląd.
Kolagen – cena i dostępność
Kolagen w formie suplementu diety najlepiej jest kupować w aptekach lub sklepach ze zdrową żywnością. Wówczas uzyskamy pewność, że wybrany przez nas preparat jest bezpieczny dla zdrowia. W doborze odpowiedniego produktu z pewnością pomoże nam doświadczony farmaceuta lub lekarz. Jeśli zależy nam na skutecznym środku, mającym przynieść ulgę w problemach kostno-stawowych, warto również zasięgnąć opinii w gabinecie ortopedy. Cena suplementów diety zawierających w swoim składzie kolagen naturalny waha się od 20 do 150 zł i uzależniona jest zarówno od ilości produktu w opakowaniu, jak i swojego składu. Warto również pamiętać, iż kolagen możemy znaleźć w niektórych produktach spożywczych. W celu ułożenia odpowiedniego jadłospisu, mającego za zadanie zwiększyć zawartość niniejszego składnika w naszym organizmie, warto zasięgnąć opinii u wykwalifikowanego dietetyka.
Podsumowanie
Kolagen to bez wątpienia niezwykle istotny składnik organizmu człowieka. Niestety, z biegiem lat jego ilość w naszym ciele zmniejsza się. Dlatego też, tak ważne jest jego prawidłowe uzupełnianie, zarówno za pośrednictwem odpowiednio skomponowanej diety, jak i niektórych środków farmaceutycznych.
Bibliografia
- Banaś M., Pietrucha K. Typy i struktura białka kolagenowego. Zesz. Nauk. PŁ Chem. Spoż. Biotechnol. 2009; 73: 93–103;
- Babraj J.A. et al. Collagen synthesis in human musculoskeletal tissues and skin. Am J Physiol Endocrinol Metab (June 21, 2005);
- Bel la J., Brod sky B., Ber man H.M.: Hy dra tion struc tu re of col la ge pep ti de. Struc tu re 1995; 3: 893-906;
- Ciolino J.B., Hoare T.R., Iwata N.G. et al. A Drug-Eluting Contact Lens. Invest. Ophthalmol. Vis. Sci. 2009; 50(7): 3346–3352;
- Czubak K.A., Żbikowska H.M., Struktura, funkcja i znaczenie biomedyczne kolagenow. Ann. Acad. Med. Siles. 2014, 68, 4: 245–254;
- Dybka K., Walczak P. Collagen hydrolysates as a new diet supplement. Scientific Bulletin of the Technical University of Lodz: Food Chemistry and Biotechnology 2009; 73: 83–92;
- Eyre D. Articular cartilage and changes in Arthritis: Collagen of articular cartilage. Arthritis Research & Therapy 2001, 4: 30;
- Fligiel S.E. et al. Collagen degradation in aged/photodamaged skin in vivo and after exposure to matrix metalloproteinase-1 in vitro. J Invest Dermatol. 2003 May; 120(5): 842–8;
- Fox A.J.S., Bedi A., Rodeo S. A. The Basic Science of Articular Cartilage. Structure, Composition, and Function. Sports Health. 2009 Nov; 1(6): 461–468;
- Gelse K., Pöschl E., Aigner T. Collagens-structure, function, and biosynthesis. Adv. Drug Deliv. Rev. 2003; 55: 1531–1546;
- Glin ka R.: Za stosowanie kolagenu aktywnego w nowych formach kosmetycznych. Pol J Cosmetol 2007, 10(1): 20-30;
- Hames D., Hooper N. Biochemia. Struktura białka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, s. 43–54;
- Kucharz E.J. Budowa i metabolizm kolagenu oraz jego udział w chorobach kości. Terapia 1999; R.7, 10(81), 32–35;
- Magarian E.M., Vavken P., Connolly S.A., Mastrangelo A.N., Murray M.M. Safety of Intra-Articular Use of Atelocollagen for Enhanced Tissue Repair. Open Orthop. J. 2012; 6: 231–238;
- Majewski S.: Starze nie się skóry. W: Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska. Noszczyk M. [red.]. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011: 92-99;
- Plumb D.A., Dhir V., Mironov A. et al. Collagen XXVII is developmentally regulated and forms thin fibrillar structures distinct from those of classical vertebrate fibrillar collagens. J. Biol. Chem. 2007; 282: 12791–12795;
- Shoulders M.D., Raines R.T., Collagen structure and stability. Annu Rev Biochem. 2009; 78: 929–958;
- Żelaszczyk D., Waszkielewicz A., Marona H. Kolagen – struktura oraz zastosowanie w kosmetologii i medycynie estetycznej, Estetol Med Kosmetol 2012; 2(1): 14–20.