Wypryski na brodzie, czole, czy plecach mogą z pozoru wydawać się błahym problemem. Niemniej jednak, okazuje się, iż zmiany skórne związane z przebiegiem różnego rodzaju trądziku, w znacznym stopniu wpływają na samopoczucie i samoocenę osoby dotkniętej niniejszą chorobą, doprowadzając tym samym do obniżenia poczucia własnej satysfakcji z życia. Jak sobie radzić z objawami tego zaburzenia? I jakie są najczęstsze przyczyny jego występowania? O tym w dalszej części tekstu.
Czym jest trądzik?
Trądzik w swojej pospolitej postaci (Acne Vulgaris) stanowi jedną z najstarszych, jak i najczęściej występujących chorób dermatologicznych. Pierwsze wzmianki o nim możemy znaleźć zarówno w pismach starożytnych Egipcjan, jak i samego Arystotelesa. Niniejsze zaburzenie o charakterze przewlekłym posiada wieloczynnikową etiologię. Oprócz widocznych zmian skórnych, wywołuje on również istotne konsekwencje psychologiczne oraz społeczne, dlatego też stanowi spore wyzwanie terapeutyczne. Zgodnie z definicją Adamskiego i Kaszuby, trądzik jest przewlekłą, zapalną chorobą zlokalizowaną w gruczołach łojowych oraz w ujściach mieszków włosowych, charakteryzującą się powstawaniem licznych wykwitów o charakterze zapalnym i niezapalnym.
Jak często występuje trądzik?
Trądzik może występować zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Niemniej jednak, najczęściej pojawia się on w okresie adolescencji. Wówczas widoczne zmiany w obrębie skóry nazywane są trądzikiem młodzieńczym. Szacuje się, że niniejsze zaburzenie może dotykać nawet więcej niż 80% młodzieży. Co ważne, trądzik obserwuje się u kobiet i mężczyzn z porównywalną częstotliwością. Jednakże, w przypadku płci męskiej mamy często do czynienia z cięższym przebiegiem choroby. Warto również wiedzieć, iż pierwsze objawy trądziku występują u dziewcząt zazwyczaj o 1-2 lata wcześniej niż u chłopców.
Jakie są rodzaje trądziku?
Klasyfikacja zmian trądzikowych nie jest jednoznaczna i trudno ją zdefiniować. W fachowej literaturze możemy znaleźć dziesiątki jego rodzajów. Niemniej jednak, w praktyce klinicznej najczęściej dzielimy trądzik ze względu na:
- Stopień nasilenia zmian; oraz
- Czynnik go wywołujący.
Zdaniem Braun-Falco i współpracowników, wyróżniamy:
- Trądzik zaskórnikowy;
- Trądzik grudkowo-krostkowy; oraz
- Trądzik skupiony.
Zgodnie z definicją Wolskiej, możemy rozróżnić:
- Trądzik bliznowaty;
- Trądzik piorunujący;
- Trądzik noworodków.
Najczęściej przyjmowanym podziałem jest ten zaproponowany przez Adamskiego i Kaszubę, ich zdaniem zmiany trądzikowe możemy podzielić ze względu na przebieg:
- Trądzik łagodny (obejmujący trądzik zaskórnikowy, grudkowy i krostkowy);
- Trądzik umiarkowany (obejmujący trądzik guzkowy oraz grudkowo-krostkowy);
- Trądzik ciężki (obejmujący trądzik guzkowy, ropowiczy, skupiony, piorunujący oraz bliznowaty).
Trądzik zaskórnikowy
Trądzik zaskórnikowy obejmuje zazwyczaj okolice twarzy, w tym: nos, brodę oraz czoło. W tym przypadku mamy do czynienia z licznymi zmianami o charakterze otwartym lub zamkniętym, osiągającymi wielkość od 1 do maksymalnie 3 milimetrów.
| ZASKÓRNIKI OTWARTE | ZASKÓRNIKI ZAMKNIĘTE |
|---|---|
| -posiadają otwarte ujścia gruczołów mieszków łojowych; -charakteryzują się ciemnym zabarwieniem; -na powierzchni wypełnione są płynną kreatyną. | -ujścia gruczołów mieszków włosowych nie są widoczne. |
W przebiegu trądziku zaskórnikowego u pacjentów może występować również łojotok. Wówczas zmiany skórne pojawiają się w wyniku nadmiernego gromadzenia się łoju oraz pod wpływem kontaktu z niektórymi bakteriami. Niniejszy rodzaj zaburzenia występuje zazwyczaj u osób w okresie dojrzewania i znika wraz z biegiem lat. Trądzik zaskórnikowy jest łatwy do leczenia i nie pozostawia trwałych blizn na twarzy i ciele pacjenta.
Trądzik krostkowy
Trądzik krostkowy charakteryzuje się występowaniem widocznych krost na twarzy, które mogą przekształcać się w ropne wypryski. W niektórych przypadkach dochodzi również do rozwoju stanu zapalnego w obrębie zmiany, a tym samym do zwiększenia ryzyka wystąpienia blizn oraz przebarwień potrądzikowych.
Trądzik grudkowo-krostkowy
Trądzik grudkowo-krostkowy charakteryzuje się występowaniem licznych zmian zapalnych obejmujących zarówno twarz, klatkę piersiową, jak i plecy pacjenta. W niniejszym przypadku możemy zaobserwować zarówno wykwity przypominające czerwone grudki, jak i krostki. Co ważne, w odróżnieniu do krost, grudki nie wywołują ryzyka powstawania blizn oraz przebarwień.
Trądzik ropowiczy
Trądzik ropowiczy charakteryzuje się występowaniem na twarzy zarówno krost, zaskórników, grudek, jak i zmian ropnych w postaci torbieli, będących konsekwencją silnego stanu zapalnego oraz ucisku. Ten rodzaj zaburzenia nie jest łatwy w leczeniu i wywołuje spore ryzyko powstawania widocznych blizn.
Kogo najczęściej dotyka trądzik?
Trądzik zwyczajny należy zarówno do jednych z najczęściej występujących, jak i najbardziej traumatyzujących chorób skóry. Szacuje się, iż może on dotyczyć od 80 do nawet 100% społeczeństwa pomiędzy 11 a 30 rokiem życia. Niemniej jednak, zaledwie 15% ze wszystkich przypadków charakteryzuje się ciężkim przebiegiem i powstawaniem zmian zapalnych pozostawiających trwałe blizny. Pierwsze zmiany trądzikowe pojawiają się najczęściej przed ukończeniem 12 roku życia, jednak szczyt zachorować przypada na:
- 14-17 rok życia u dziewcząt;
- 16-19 rok życia u chłopców.
Chociaż powyższe zaburzenie postrzegane jest często, jako choroba związana z wiekiem dojrzewania, w gabinetach dermatologicznych diagnozuje się coraz większą liczbę przypadków trądziku u osób dorosłych. Okazuje się, że powyżej 25 roku życia trądzik może występować nawet u 54% kobiet oraz 40%mężczyzn.
Jakie są możliwe przyczyny trądziku?
Etiologia powstawania zmian trądzikowych jest bardzo złożona. Na ich przebieg wpływ mają zarówno bodźce pochodzenia zewnętrznego, jak i wewnętrznego. Niemniej jednak, główną rolę odgrywają czynniki hormonalne oraz uwarunkowania genetyczne, które doprowadzają do zwiększonego wytwarzania łoju, jak również nadmiernego rogowacenia ujść mieszków włosowych. Niniejszy proces doprowadza do zaczopowania ujścia gruczołów przymieszkowych oraz namnażania się w nich bakterii beztlenowych z rodziny p. acnes. Konsekwencją tego stanu jest występowanie nacieków zapalnych oraz rozprzestrzenianie się procesu zapalnego. Ważną rolę w powstawaniu zmian trądzikowych odgrywają również:
- Zaburzenia immunologiczne;
- Nadmierna reaktywność mieszków włosowych;
- Czynniki psychologiczne oraz środowiskowe;
- Nieodpowiednia dieta.
Czynniki genetyczne
Czynniki genetyczne ogrywają istotną rolę w powstawaniu zmian trądzikowych. Na podstawie obserwacji klinicznych stwierdzono, iż szczególnie dziedziczone są skłonności do występowania ciężkich postaci niniejszego zaburzenia.
Zwiększona produkcja łoju
Zarówno zwiększone wydzielanie łoju, jak i zmiana jego składu, posiadają niezwykle ważny wpływ na powstawanie zmian trądzikowych. Za występowanie niniejszego zjawiska w głównej mierze odpowiadają hormony androgenowe. Jeszcze do niedawna za istotną przyczynę łojotoku uznawano wolne kwasy tłuszczowe. Niemniej jednak, w dzisiejszych czasach większą wagę przywiązuję się do kwasu linolowego. Składnik ten odpowiedzialny jest bowiem za prawidłowy rozwój oraz przyleganie karneocytów w przewodach gruczołów łojowych. W przebiegu trądziku, z towarzyszącą nadprodukcją łoju, dochodzi do zmniejszenia koncentracji kwasu linolowego, co doprowadza do rogowacenia ujść mieszków włosowych.
Czynniki hormonalne
Czynniki hormonalne, a zwłaszcza androgeny, wywierają istotny wpływ na powstawanie zmian trądzikowych. Działają one w sposób stymulujący na rozrost gruczołów łojowych, a tym samym zwiększoną produkcję łoju. Szczególną aktywność niniejszych hormonów możemy zaobserwować w okresie dojrzewania zarówno u chłopców, jak i u dziewcząt. Dodatkowo, intensywne zmiany hormonalne, związane z rozwojem płodu, mogą wywołać trądzik w ciąży.
Jakie czynniki mogą wywołać zaostrzenie zmian trądzikowych?
Istnieje wiele czynników, które mogą spowodować zaostrzenie trądziku. Najważniejsze z nich przedstawione zostały w poniższej tabeli.
| NAZWA CZYNNIKA | WPŁYW NA ZAOSTRZENIE ZMIAN TRĄDZIKOWYCH |
|---|---|
| Nieodpowiednia dieta | Choć rozbieżne, niektóre badania kliniczne dowodzą, iż na zaostrzenie zmian trądzikowych może wpływać spożywanie nadmiernych ilości nabiału. Warto również wiedzieć, że ograniczenie spożywania produktów charakteryzujących się wysokim IG oraz zachowanie zdrowych zasad żywienia (zgodnych z zaleceniami IŻŻ) może wpłynąć na poprawę wyglądu naszej skóry. |
| Leki | Stosowanie niektórych środków farmaceutycznych może wpływać na zaostrzenie zmian trądzikowych. Szczególną uwagę przywiązuję się do: Steroidów anabolicznych; Glikokorytykosteroidów; ACTH; Leków przeciwpadaczkowych; Leków przeciwdepresyjnych; Leków przeciwgruźliczych; oraz Halo genetyków. Dodatkowo, w przebiegu trądziku warto unikać kąpieli w basenach z wodą chlorowaną. Kontakt z niniejszym pierwiastkiem może bowiem wpłynąć na zaostrzenie istniejących zmian. |
| Papierosy | Chociaż podobnie jak w przypadku diety, badania dotyczące wpływu palenia tytoniu na zaostrzenie zmian trądzikowych nie są jednoznaczne, sugeruje się, iż palenie papierosów wpływa niekorzystnie na kondycję naszej cery, a tym samym na przebieg trądziku. |
| Czynniki psychiczne | Okazuje się, że wpływ na zaostrzenie objawów trądziku posiada również częsty stres. |
| Styl życia | Niska aktywność fizyczna, nieodpowiednia higiena oraz dieta obfitująca w żywność wysokoprzetworzoną, sprzyjają powstawaniu zmian w obrębie skóry. |
Czym jest trądzik androgenny i jakie są inne, szczególne rodzaje niniejszego zaburzenia?
Trądzik androgenny – jest rodzajem trądziku, na którego powstawanie wpływ mają czynniki hormonalne (szczególnie androgeny).
Trądzik noworodków – występuje zazwyczaj w okolicach nosa oraz policzków u nowonarodzonych dzieci. Zazwyczaj związany jest z rozwojem gruczołów i ustępuje samoistnie wraz z upływem czasu.
Trądzik mechaniczny – może występować na skutek częstego dotykania twarzy, podpierania brody lub noszenia ciasnych nakryć głowy (np. kasku motocyklowego).
Trądzik tropikalny – objawia się nasilonym stanem zapalnym w obrębie mieszków włosowych. W tym przypadku możemy obserwować pojawianie się zmian w postaci guzków zapalnych oraz torbieli z wysiękiem w okolicach pośladków i tułowia. Niniejszy rodzaj zaburzenia występuje najczęściej w klimacie tropikalnym.
Trądzik zawodowy – pojawia się najczęściej na skutek regularnej ekspozycji skóry na działanie olejów oraz węglowodorów chlorowych.
Trądzik kosmetyczny – może pojawić się w wyniku częstego stosowania kosmetyków zaskórnikotwórczych.
Czym jest trądzik różowaty?
Trądzik różowaty stanowi przewlekłe zaburzenie rozwijające się najczęściej na twarzy (okolice policzków). Za jego główną przyczynę uznaje się zarówno zaburzenia naczyniowe, jak i nadprodukcję łoju. Choroba ta dotyka najczęściej osoby po 30 roku życia (szczyt zachorowania przypada na 40-50 rok życia). Trądzik różowaty wymaga nie tylko zastosowania odpowiednich metod leczenia (w tym antybiotykoterapii), ale również właściwej pielęgnacji skóry przy pomocy kosmetyków przeznaczonych dla cery dotkniętej niniejszym rodzajem trądziku. Na podstawie najnowszych danych szacuje się, iż z objawami trądziku różowatego może zmagać się 10, a nawet 15% naszego społeczeństwa.
W jakich miejscach może występować trądzik?
Zarówno trądzik pospolity, jak i inne jego odmiany, może pojawiać się na różnych częściach ciała ludzkiego. W poniższej tabeli przestawione zostały najczęstsze obszary jego występowania.
CZĘŚĆ CIAŁA LOKALIZACJA TRĄDZIKU
Twarz i okolice -Trądzik na czole;
-Trądzik na brodzie;
-Trądzik na policzkach;
-Trądzik na szyi.
Zdarza się również, iż pojedyncze zmiany trądzikowe występują w okolicach ust, uszu oraz nosa (zazwyczaj są one bolesne).
Tułów i okolice - Trądzik na plecach;
- Trądzik na ramionach;
- Trądzik na klatce piersiowej;
- Trądzik na pośladkach.
Pojedyncze zmiany trądzikowe mogą również pojawiać się na wewnętrznych częściach ud.
Jakie są konsekwencje psychologiczne trądziku?
Nieskazitelna, pełna blasku cera jest marzeniem nie tylko wielu kobiet, ale również mężczyzn. Okładki kolorowych magazynów i zdjęcia umieszczane na portalach społecznościowych często przedstawiają nam niedościgniony, a przede wszystkim nierzeczywisty wzór. Liczne wypryski na twarzy, pojawiające się szczególnie w okresie dorastania, często stanowią przyczynę poważnych konsekwencji psychologicznych. W niektórych przypadkach mogą doprowadzić do znacznego obniżenia poczucia własnej wartości, a nawet depresji. Dlatego też tak ważne jest leczenie objawów niniejszego zaburzenia już na wczesnym etapie rozwoju i zapewnienie odpowiedniego wsparcia psychologicznego (szczególnie w przypadku młodzieży).
Jak leczyć trądzik?
Cera trądzikowa wymaga zastosowania nie tylko odpowiednich środków farmaceutycznych, ale również odpowiedniej pielęgnacji. Niezmiernie ważne jest przestrzeganie przez pacjenta zaleceń lekarskich i ścisła współpraca z dermatologiem. Chociaż ustalenie właściwego postępowania terapeutycznego nie należy do prostych zadań, doświadczony specjalista będzie w stanie dostosować odpowiednie środki, zarówno do rodzaju występujących zmian trądzikowych, jak również do wieku i kondycji zdrowotnej pacjenta. Stosowane w leczeniu preparaty powinny charakteryzować się przede wszystkim:
- Działaniem przeciwłojotokowym;
- Działaniem przeciwzapalnym; oraz
- Działaniem przeciwbakteryjnym.
Leczenie miejscowe – stosowane jest najczęściej w przypadku trądziku o małym lub średnim natężeniu. Ma ono za zadanie zahamowanie rozwoju bakterii beztlenowych, co w efekcie doprowadza do redukcji zaskórników. Dodatkowo, preparaty miejscowe wykazują działanie przeciwzapalne, dzięki czemu możliwe jest zminimalizowanie ryzyka powstania widocznych blizn potrądzikowych. W celu osiągnięcia efektywnej terapii, leczenie miejscowe często kojarzone jest z podawaniem doustnych środków farmaceutycznych.
Leczenie ogólne – umiarkowany lub zaawansowany trądzik na twarzy wymaga zastosowania bardziej radykalnych środków, w tym antybiotykoterapii. Tabletki na trądzik podawane są w formie doustnej pod stałą kontrolą dermatologa. Do najczęściej stosowanych antybiotyków należą tetracykliny, które mogą wywołać szereg działań niepożądanych, w tym: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, przebarwienia na szkliwie zębowym, drożdżycę, a nawet zapalenie przełyku. Prawdziwym przełomem w leczeniu ciężkich postaci trądziku okazała się izotretynoina, skutecznie zwalczająca czynniki odpowiedzialne za powstawanie zmian skórnych. Warto jednak wiedzieć, iż długotrwałe stosowanie niniejszych środków farmaceutycznych może doprowadzić do wystąpienia poważnych konsekwencji zdrowotnych (w tym zaburzeń czynności wątroby). Ze względu na możliwe działanie teratogenne, podczas stosowania powyższej terapii, zalecane jest przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych.
Co na trądzik poza tabletkami? Czyli jak właściwie pielęgnować skórę dotkniętą niniejszym zaburzeniem?
Chociaż w wielu drogeriach, a nawet aptekach, jesteśmy w stanie znaleźć kosmetyki na trądzik, nie wszystkie z nich będą nadawały się do pielęgnacji skóry dotkniętej niniejszym zaburzeniem. W celu doboru odpowiednich środków do pielęgnacji warto skonsultować się z dermatologiem. Należy również pamiętać o utrzymaniu odpowiedniej higieny:
- Delikatnym myciu twarzy zarówno rano, jak i wieczorem;
- Osuszaniu twarzy przy pomocy delikatnych, jednorazowych chusteczek;
- Prawidłowym nawilżaniu twarzy; oraz
- Nie nakładaniu na skórę nadmiernych ilości makijażu.
Jak zwalczyć blizny po trądziku?
Nawet po zakończonym leczeniu zarówno liczne blizny, jak i przebarwienia po trądziku mogą stanowić przyczynę kompleksów dla wielu osób. Na szczęście nowoczesna medycyna estetyczna ma do zaoferowania swoim klientom szereg zabiegów (w tym laserowych), dzięki którym możliwe staje się skuteczne usunięcie widocznych śladów po trądziku. Zanim jednak zdecydujemy się na konkretny sposób leczenia, powinniśmy zasięgnąć konsultacji w gabinecie wykwalifikowanego dermatologa.
Podsumowanie
Trądzik jest chorobą przewlekłą, która wpływa nie tylko na wygląd zewnętrzny, ale przede wszystkim na samopoczucie pacjenta. Mimo, iż zmaga się z nim znaczna część społeczeństwa, niezbędne jest wprowadzenie odpowiedniego leczenia już na wczesnym etapie rozwoju zaburzenia. Dzięki temu będziemy w stanie nie tylko w krótkim czasie uporać się z dokuczliwymi objawami trądziki, ale również zapobiec powstawaniu widocznych blizn i przebarwień w przyszłości.
Bibliografia:
- Adamski Z., Kaszuba A.: Dermatologia dla kosmetologów. Wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010, 54–58;
- Adamski Z., Kaszuba A.: Dermatologia. Poradnik lekarza praktyka. Wyd. Czelej, Lublin 2012, 101–107;
- Bergler‑Czop B., Brzezińska‑Wcisło L.: Nawroty zmian chorobowych u pacjentów z rozpoznaniem trądziku, leczonych Izotretinoiną i innymi metodami. Wiad Lek. 2006, 59 (3‑4), 152–157;
- Braun‑Falco O., Plewig G., Wolff H.H., Burdgdorf W.H.C.: Dermatologia. Wyd. Czelej, Lublin 2004, 993–1002;
- Chiu A, Chon S.Y, Kimball A.B. The response of skin disease to stress: changes in the severity of acne vulgaris as affected by examination stress. Arch Dermatol 2003, 139, 897-900. Zouboulis;
- Cieślewicz M.: Zabiegi łagodzące objawy trądziku. Cabines Polska. 2012, 5, 34–37;
- Das S, Reynolds RV. Recent advances in acne pathogenesis: implications for therapy. Am J Clin Dermatol. 2014;15(6):479-88;
- Fenton C, Wellington K, Moen M, Robinson D. Drospirenone/ethinylestradiol 3mg/20microg (24/4 day regimen): a review of its use in contraception, premenstrual dysphoric disorder and moderate acne vulgaris. Drugs. 2007, 67, 1749-1765;
- Gollnick H, Cunliffe W, Berson D, [et al.]. Management of acne: a report from a Global Alliance to Improve Outcomes in Acne. J Am Acad Dermatol. 2003, 49, Suppl. 1, S1–S37;
- Goulden V., Stables G.I., Cunliffe W.J.: Prevalence offacial acne in adults. J Am Acad Dermatol 1999, 41, 577-580;
- Humbert P.: Induced acne. Rev Prat 2002, 52, 838-840;
- Kaszuba A, Adamski Z. Leksykon dermatologiczny. Lublin: Wydawnictwo Czelej, 2011. s.730-731;
- Nowicka D. Dermatologia – ilustrowany podręcznik dla kosmetologów. Wrocław: Wydawnictwo KosMed; 2014. s. 8-12;
- Omeljaniuk W.J., Socha K., Markowska D.: Sposób odżywiania studentek Wyższej Szkoły Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku w przypadku trądziku skóry. Bromat Chem Toksykol. 2011, 44, 3, 484–490;
- Postępy dermatologii. Ed. J. Bowszyc. Suplement II do tomu XIII. Poznań 1996, 4, 15;
- Raszeja‑Kotelba B.: Trądzik pospolity – obraz kliniczny, rozpoznanie i leczenie. Lek Rodz. 2003, 55–59;
- Trądzik. Diagnostyka i leczenie. Ed. D. Krasowska. Wyd. Czelej, Lublin 2009, 115–170;
- Wolska H.: Dermatologia w praktyce. PZWL, Warszawa 2009, 144–148.