Żylaki – jak je leczyć, skąd się biorą i jak im zapobiegać?

Z uwagi na fakt, iż z niniejszym problemem zmaga się coraz większa liczba osób, w poniższym poradniku postanowiliśmy zawrzeć zbiór najważniejszych informacji na temat żylaków nóg oraz przewlekłej niewydolności żylnej. Jakie są ich przyczyny oraz jak im zapobiegać? Odpowiedzi na te oraz inne pytania znajdziesz w dalszej części artykułu. 

Przewlekła niewydolność żylna – czym jest?

Szacuje się, iż z problemem przewlekłej niewydolności żylnej może w Polsce zmagać się nawet 50% kobiet i 40% mężczyzn (niemniej jednak, dane te podlegają częstym zmianom).Niniejsza choroba charakteryzuje się zespołem objawów, które bezpośrednio związane są z osłabieniem przepływu krwi z kończyn dolnych do serca. Mimo, iż najpowszechniejszą konsekwencją tego zaburzenia są nieestetyczne żylaki nóg (np. charakterystyczne żylaki pod kolanem). Niewłaściwe leczenie lub brak działań terapeutycznych, mogą doprowadzić do poważnych powikłań, a tym samym do znacznego obniżenia poczucia satysfakcji z życia człowieka. Wśród charakterystycznych etapów niniejszego zaburzenia możemy wyróżnić:

• Pajączki (niewielkie zmiany w obrębie nóg, przyjmujące zazwyczaj niebieskie lub lekko filetowe zabarwienie); 
• Obrzęki (najczęściej dotyczące stóp lub okolicy łydek); 
• Żylaki (omówione poniżej);
• Przebarwienia oraz zmiany skórne (niebieskie lub fioletowe zabarwienie skóry w miejscu objętym chorobą żył); 
• Owrzodzenia podudzia (mogące doprowadzić do niepełnosprawności). 

Żylaki na nogach – co powinniśmy o nich wiedzieć?

Żylaki kończyn dolnych stanowią najpowszechniejszą i najlepiej zbadaną postać przewlekłej choroby żylnej. Ze względu na ich obraz, możemy podzielić je na:

• Żylaki pni żylnych – charakteryzujące się wyrażnym poszerzeniem i wytworzeniem zatok w obrębie głównego pnia żyły odpiszczelowej, jak również żyły odstrzałkowej oraz w pniach żylnych zlokalizowanych w najbliższym otoczeniu wyżej wymienionych żył;
• Żylaki siateczkowate – charakteryzujące się poszerzeniem żył w tkance podskórnej. W odróżnieniu od żylaków pni żylnych, nie są one związane z głównymi pniami żylnymi. 
• Żylaki gałązkowate – charakteryzujące się poszerzeniem żył śródskórnych. Niniejsze zmiany osiągają zazwyczaj wielkość od 1 do 2 mm i często są bagatelizowane przez pacjentów. 

W świetle definicji, żylaki kończyn dolnych (np. żylaki na stopach) stanowią trwale poszerzone żyły powierzchniowe, występujące pod postacią wybrzuszeń o niebieskim lub lekko filetowym zabarwieniu. Najczęściej pojawiają się one podczas stania, chodzenia lub długotrwałego siedzenia. 

Żylaki kończyn dolnych – objawy i rozpoznanie

Żylaki na nodze lub obu kończynach dolnych, stanowią nie tylko problem estetyczny, ale wpływają również znacząco na jakość życia pacjenta. Wśród najczęstszych objawów niniejszej choroby wyróżniamy: obrzęki wokół kostek, jak również całych stóp, uczucie pieczenia oraz „pulsowania” w nogach, niekontrolowane skurcze nóg. Diagnostyka żylaków kończyn dolnych jest procesem złożonym, obejmującym zarówno obszerny wywiad z pacjentem, jak i badanie kliniczne. Lekarz przeprowadzający badanie powinien się dowiedzieć, czy w rodzinie pacjenta występują (bądź występowały) choroby w obrębie układu żylnego. Oprócz zbadania kończyn dolnych, powinien on również poddać ocenie całe ciało pacjenta. Niniejsza procedura odbywa się zazwyczaj zarówno w pozycji stojącej, jaki i siedzącej. Dopełnieniem powyższych badań jest również USG z wykorzystaniem zjawiska Dopplera. 

Żylaki w ciąży

Żylaki stanowią niezwykle częsty problem w przebiegu ciąży. Okazuje się, że nawet u 70% kobiet dochodzi do poszerzania żyły odpiszczelowej i odstrzałkowej (bez cech żylakowatości). Ponadto, u prawie 50% kobiet pojawiają się bolesne obrzęki kostek, a u 20% może dochodzić do wystąpienia żylaków sromu (w większości przypadków jednostronne). 

Żylaki kończyn dolnych – jakie są ich przyczyny?

Przyczyną powstawania żylaków są źle funkcjonujące zastawki żylne, a w niektórych przypadkach ich zanik. Niniejsze stan rzeczy odpowiedzialny jest za częściowe cofanie się krwi płynącej z nóg do serca. Skutkiem tego, krew zaczyna zalegać w żyłach, co tym samym doprowadza do rozszerzenia ścian żylnych i powstania widocznych żylaków. 

W zdrowej zastawce – krew płynie ku górze w kierunku serca i zastawka zamyka się, zapobiegając tym samym przepływowi zwrotnemu. 

W chorej zastawce – krew płynie ku górze w kierunku serca, jednak zastawka nie zamyka się, co tym samym doprowadza do przepływu zwrotnego i zalegania krwi w naczyniach krwionośnych. 

Żylaki nóg – co przyczynia się do ich powstawania?

W przebiegu licznych badań oraz obserwacji klinicznych, wyróżniono szereg czynników ryzyka przyczyniających się do rozwoju żylaków kończyn dolnych (ŻKD). Najważniejsze z nich zostały przedstawione w poniższej tabeli. 

ŻYLAKI NÓG – CZYNNIKI RYZYKA
RODZAJ CZYNNIKA	WPŁYW NA POWSTAWANIE ŻKD
Płeć	Żylaki kończyn dolnych zdecydowanie częściej diagnozuje się u kobiet niż u mężczyzn.
Wiek	Częstość występowania przewlekłej choroby żylnej, jak również żylaków kończyn dolnych zwiększa się wraz z wiekiem pacjenta. Na podstawie badań zaobserwowano, iż problem żylaków występuje prawie 6 razy częściej u osób, które ukończyły 60 rok życia, niż u współczesnych trzydziestolatków.
Strona ciała	Jeszcze do niedawana uważano, iż to lewa kończyna dolna predysponowana jest do występowania żylaków. Tłumaczono to częstszym uciskiem lewej żyły biodrowej na lewą kończynę dolną, albowiem prawa tętnica biodrowa (wspólna) na skutek krzyżowania się z lewą, miała odpowiedzialna być za wywoływanie ucisku. Niemniej jednak, najnowsze analizy oraz badania kliniczne dowodzą, że nie występują żadne istotne statystycznie różnice pomiędzy częstością występowania żylaków w obrębie prawej i lewej kończyny dolnej.
Ciąża	Ciąża stanowi często początek przewlekłej choroby żylnej. Badania kliniczne dowodzą, iż to właśnie kobiety, które urodziły dziecko, częściej zmagają się z problemem żylaków kończyn dolnych. Ponadto, wpływ na powstawanie tej choroby posiada nie tylko liczba przebytych ciąż, ale również długość przerwy między kolejnymi porodami.
Predyspozycje genetyczne	Występowanie przewlekłej choroby żylnej w wywiadzie rodzinnym znacząco wpływa nie tylko na zwiększenie ryzyka wystąpienia objawów niniejszej choroby u danego pacjenta, ale również na pojawienie się symptomów zaburzenia we wcześniejszym wieku (18-20lat).

Przewlekła niewydolność żylna – objawy Wśród pozostałych czynników ryzyka, które istotnie wpływają na powstawanie żylaków kończyn dolnych, możemy wyróżnić: siedzący tryb życia, długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej, częste zaparcia, otyłość, nieodpowiednią dietę, noszenie zbyt ciasnych ubrań, zaburzenia w obrębie układu hormonalnego, częste przebywanie w wysokiej temperaturze, palenie tytoniu oraz długotrwałe przyjmowanie tabletek o działaniu antykoncepcyjnym.

Zmiany w obrębie żył na nogach łatwo jest zauważyć gołym okiem. Niemniej jednak, nie stanowią one wyłącznie problemu estetycznego, a są przyczyną licznych dolegliwości, które wpływają na codzienne funkcjonowanie człowieka. Wśród najczęściej występujących objawów możemy wyróżnić: uczucie bólu (zlokalizowanego najczęściej wokół kostek) zmniejszające się podczas chodzenia, uczucie zmęczonych i ciężkich nóg, widoczne obrzęki wokół kostek, jak również skurcze nocne, uporczywe swędzenia w obrębie zmian, a nawet pojawienie się wysypki i przebarwień w okolicach żylaków. Charakterystyczny dla przebiegu żylaków kończyn dolnych jest fakt, iż dolegliwości najczęściej nasilają się w pozycji siedzącej lub stojącej. Wprowadzenie ruchu minimalizuje ból oraz widoczność obrzęków. Ulgę w objawach przynosi również polanie kończyn dolnych strumieniem chłodnej wody. 

Przewlekła niewydolność żylna – konsekwencje niewłaściwej terapii lub braku leczenia

Nieleczenie objawów przewlekłej niewydolności żylnej może prowadzić do poważnych konsekwencji, które zagrażają nie tylko naszej sprawności, ale również zdrowiu i życiu. Wśród najczęstszych konsekwencji niniejszego zaburzenia wyróżniamy zarówno obrzęki i zmiany skórne, jak i owrzodzenia żylne. Obrzęki w przebiegu przewlekłej niewydolności żylnej stanowią konsekwencję niewłaściwego leczenia, jak również podeszłego wieku pacjenta. Zmiany skórne i owrzodzenia stanowią jedną z najbardziej zaawansowanych postaci przewlekłej niewydolności żylnej. W miarę rozwoju choroby dochodzi bowiem do stwardnienia obrzęków oraz utraty elastyczności skóry. W obrębie zmian tworzą się również brunatno-fioletowe przebarwienia, które stopniowo zaczynają się powiększać, aby z czasem zyskać ciemniejszą barwę i pokryć się widocznymi pęcherzykami wypełnionymi płynem. Na skutek niniejszego procesu, tkanka podskórna zaczyna zanikać, a w miejscach skaleczeń pojawiają się z trudem gojące się owrzodzenia z sączącą się wydzieliną. Taki stopień zaawansowania choroby nie tylko znacząco ogranicza sprawność pacjenta, ale również doprowadzić może od zagrażających życiu infekcji. 

 

Żylaki nóg – do jakiego lekarza się udać, w celu ustalenia leczenia?

W celu ustalenia prawidłowego postępowania terapeutycznego, należy udać się do chirurga naczyniowego lub angiologa. To właśnie ci specjaliści będą w stanie prawidłowo rozpoznać stopień zaawansowania choroby, określić jej prawdopodobną przyczynę, jak również zaproponować odpowiednie sposób jej leczenia. 

Żylaki nóg – leczenie

Leczenie żylaków nóg powinno być dostosowane do stopnia zaawansowania choroby oraz indywidualnych wymagań jednostki (w tym: chorób towarzyszących, przyjmowanych leków, wieku pacjenta). Wśród najczęściej stosowanych metod znajdziemy zarówno te uciskowe, farmakologiczne, jak i chirurgiczne. Wszystkie z nich omówione zostaną w dalszej części artykułu. 

Leczenie żylaków – kompresjoterapia

Kompresjoterapia (nazywana również leczeniem uciskowym) polega na stosowaniu dostosowanych do wymagań pacjenta materiałów uciskowych. Zarówno opaski, jak i pończochy o zmiennej sile ucisku przynoszą dobre efekty w terapii przewlekłej niewydolności żylnej. Niniejsza metoda jest zarówno bardzo prosta, jak i bezpieczna dla pacjenta. Niemniej jednak, nie jest ona w stanie zlikwidować powstałych żylaków, a jedynie zmniejszyć dolegliwości z nimi związane oraz zminimalizować ryzyko powstania powikłań. Warto jednak wiedzieć, iż oczekiwane rezultaty leczenia możemy osiągnąć tylko wtedy, gdy pończochy (lub opaski uciskowe) noszone są regularnie i w odpowiedni sposób. Przeciwwskazaniem do stosowania niniejszego rodzaju terapii jest:

• Miażdżyca zarostowa kończyn dolnych; 
• Obecność widocznych zmian skórnych (w tym: owrzodzeń, wyprysków, otwartych ran); 
• Zniekształcenie stawów i koślawość paluchów; 
• Nasilone zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgosłupa lędźwiowego (uniemożliwiające prawidłowe założenie materiałów uciskowych). 

Kompresjoterapia może również przynosić dobre efekty w połączeniu z odpowiednio dobraną farmakoterapią. Takie leczenie może znacząco podnieść jakość życia pacjenta, poprzez zminimalizowanie odczuwanych na co dzień objawów bólowych. 

Jak pozbyć się żylaków – metody farmakologiczne

Tabletki na żylaki nóg oraz inne postaci przewlekłej niewydolności żylnej, stanowią częstą metodę postępowania terapeutycznego. Najpowszechniejszą grupę leków stanowią produkty pochodzenia roślinnego, w tym bioflawonoidy. Związki te wykorzystywane są zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu z innymi metodami leczenia (np. kompresjoterapią). Zarówno diosmina, jak i hesperydyna, wykazują korzystne działanie na poprawę napięcia naczyń krwionośnych, zmniejszenie ich przepuszczalności, jak również na usprawnienie mikrokrążenia. W leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej stosowane są również inne preparaty pochodzenia roślinnego, w tym: rutyna, oksyrutyna oraz trokesrutyna. Dodatkowo, często wykorzystywane są wyciągi z kasztanowca. Działanie niniejszych środków polega na zmniejszeniu przepuszczalności włośniczek, dzięki czemu możliwe staje się powstrzymanie wysięku oraz widocznie zminimalizowanie obrzęku. Dzięki dostosowaniu odpowiednich środków farmaceutycznych, możliwe jest również poprawienie elastyczności naczyń krwionośnych. W leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej stosowany jest również dobesylan wapnia. Jego działanie opiera się na bezpośrednim wpływie na strukturę śródbłonka. Niniejszy lek powoduje zarówno zmniejszenie przepuszczalności naczyń włosowatych, jak i zwiększenie ich odporności na urazy mechaniczne (dzięki czemu możliwe staje się zminimalizowanie ryzyka powstawania wysięków). Ponadto, dobesylan wapnia usprawnia mikrokrążenie, zwiększa napięcie ścian żył oraz zapobiega tworzeniu się zakrzepów, jak również zastojom krwi. Wszystkie wymienione wyżej metody są skuteczne zarówno na żylaki nóg, jak i inne (mniej zaawansowane) postaci przewlekłej niewydolności żylnej. 

Żylaki – usuwanie przy pomocy nieinwazyjnych metod

Kiedy leczenie farmakologiczne oraz kompresjoterapia nie przynoszą oczekiwanych efektów, pomocne może okazać się przeprowadzenie nieinwazyjnych zabiegów, takich jak laseroterapia oraz skleroterapia. Laseroterapia wewnątrzżylna stanowi nieinwazyjną metodę chirurgiczną nowej generacji. Dzięki niej możliwe staje się zamknięcie żylaków oraz wyraźne zmniejszenie ich widoczności. Zabieg zazwyczaj odbywa się w znieczuleniu miejscowym i polega na wprowadzeniu do wnętrza zmienionej żyły specjalnego światłowodu, który umożliwia jej zamknięcie. 

Laserowe usuwanie żylaków – cena niniejszego zabiegu uzależniona jest zarówno od wielkości zmiany, jak i cennika kliniki, w której decydujemy się podjąć leczenie. Niemniej jednak, szacowany koszt niniejszego zabiegu wynosi około 3000zł. 

Skleroterapia (leczenie obliteracyjne) – polega na wstrzykiwaniu do żył płynu sklerotyzującego, powodującego uszkodzenia w obrębie wewnętrznej ściany żyły. Taki proces postępowania ma na celu wywołanie reakcji zapalnej, co w konsekwencji doprowadza do zrośnięcia się żyły, a tym samym stopniowego zaniku widoczności żylaków. Niniejsza metoda wykorzystywana jest najczęściej w przypadku pajączków i żył siatkowatych. 

Żylaki – leczenie chirurgiczne

Operacja żylaków wykonywania jest najczęściej w zaawansowanych przypadkach przewlekłej niewydolności żylnej, w sytuacji, w której zarówno kompresjoterapia, jak i metody farmakologiczne nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Wśród najczęstszych (chirurgicznych) metod leczenia żylaków możemy wyróżnić Flebektomię.

Flebektomia (leczenie chirurgiczne) – polega na mechanicznym usunięciu niewydolnej żyły odpiszczelowej. Niniejsza metoda chirurgiczna wykorzystywana jest niezwykle często w przebiegu leczenia przewlekłej niewydolności żylnej. Flebektomia, mimo wysokiej skuteczności, niesie ze sobą możliwość powikłań, wśród których możemy wyróżnić zakażenia ran pooperacyjnych oraz wynaczynienia krwi (skutkujące pojawieniem się licznych siniaków). Dodatkową konsekwencją niniejszego leczenia jest dłuższy okres rekonwalescencji, co w przypadku niektórych osób może wywoływać negatywne konsekwencje natury psychologicznej. 

Żylaki – jak zapobiegać, nie leczyć?

W profilaktyce żylaków nóg niezwykle ważne jest przestrzeganie zasad zdrowego trybu życia. W ciągu dnia należy zapewnić nogom odpowiednią dawkę ruchu (na tyle na ile jest to możliwe). Podczas pracy siedzącej warto wykonywać krążenia stopami, lub uruchomić mięśnie łydek (np. poprzez stawanie na palcach). Wśród innych działań, które mają na celu zminimalizowanie wystąpienia bolesnych żylaków w przyszłości, możemy wyróżnić:

• Unikanie noszenia zbyt ciasnych ubrań; 
• Stosowanie się do zdrowych zasad żywienia; 
• Noszenie wygodnego obuwia (na 3-4cm obcasie); 
• Regularne ćwiczenia fizyczne (w tym: bieganie, jazda na rowerze, pływanie); 
• Konsekwentne przestrzeganie zaleceń lekarskich; 
• Częste zmienianie pozycji ciała;
• Unikanie noszenia wysokich obcasów; 
• Oblewanie nóg chłodną wodą;
• Częste masowanie nóg oraz trzymanie ich w górze (np. podczas oglądania telewizji).
• Poza tym istnieją różne suplementy, jednak ich skuteczność nie jest jednoznaczna, zapraszamy do recenzji tabletek na żylaki Varicorin, która znajduje się na Uroda-zdrowie.

Podsumowanie

Przewlekła niewydolność żylna stanowi poważny problem nie tylko wśród starszych osób. Siedzący tryb życia oraz nieodpowiednia dieta (obfitująca w tłuszcze nasycone oraz słodkie przekąski) doprowadza do wzrostu epidemii otyłości, która stanowi jedną z głównych przyczyn występowania żylaków kończyn dolnych. Dlatego też, staraj się, aby każdy Twój dzień wypełniony był nie tylko aktywnością fizyczną, ale również zdrową dietą obfitującą w świeże warzywa i owoce. 

Bilbliografia:

1. Agu O., Hamilton G., Baker D.M. i wsp.: Endothelin Receptors in the Aetiology and Patophysiology of Varicose Veins. Eur. J. Vasc. Endovasc. Surg. 2002, 23 (2), 165-171;
2. Bhutia S. G., Balakrishnan A., Lees T.: Varicose veins. J. Perioper.Pract. 2008, 18 (8), 346-353;
3. Bovin P, Cornu-Thenard A, Charpak Y. Pregnancy-induced changes in lower extremity superficial veins: an ultrasound scan study. J Vasc Surg. 2000, 32, 570-574;
4. Cesarone M.R., Belcaro G., Pellegrini L. i wsp.: Venoruton vs Daflon: Evaluation of Effects on Quality of Life in Chronic Venous Insufficiency. Angiology 2006, 57 (2), 131-138;
5. Cichoń D., Demczyszak I., Spyrka J. Wybrane zagadnienia z termoterapii. Podręcznik dla studentów fizjoterapii. Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze, Jelenia Góra, 2010;
6. Ciostek P. Postępy w chirurgii żył w 2004 roku. Med Prakt Chirurgia, 2005;
7. Ducasse E., Giannakakis K., Speziale F. i wsp.: Association of Primary Varicose Veins with Dysregulated Tein Wall Apoptosis. Eur. J. Vasc. Endovasc. Surg. 2008, 35 (2), 224-229;
8. Eberhardt R.T., Raffetto J.D. Chronic venous insufficiency. Circulation, 2005, 111(18), 2398-2409;
9. Eklof B., Rutherford R.B., Bergan J.J.et al. Revision of the CEAP classification for chronic venous disorders: consensus statement. J Vasc Surg, 2004, 40(6), 1248-1252;
10. Frank V.T. Varicose Veins: Evaluating Modern Treatments With Emphasis on Powered Phlebectomy for Branch Varicosities. Wakefield Interv Cardiol, 2012, 4, 527-536;
11. Filipek B.: Farmakoterapia przewlekłej choroby żylnej. Czasopismo Aptekarskie, 2008, 10 (178), 40-50;
12. Grzela T., Jawień A. Epidemiologia Przewlekłej Niewydolności Żylnej. Przew Lek, 2004, 8, 29-32;
13. Hirsch S.A., Dillavou E.: Options in the Management of Varicose Veins, 2008. The J. Cardiovasc. Surg. (Torino) 2008, 49 (1), 19-26;
14. Jawień A., Szewczyk M. Kompresjoterapia. Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań, 2008;
15. Jawień A., Szewczyk M. Kliniczne i pielęgnacyjne aspekty leczenia chorych z owrzodzeniem żylnym. Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań, 2008;
16. Kaur C., Sarkar R., Kanwar A.J. i wsp.: An Open Trial of Calcium Dobesilate in Patients with Venous Ulcers and Stasis Dermatitis. Int. J. Dermatol. 2003, 42 (2), 147-152;
17. Miłek T, Miłek T, Goliszewski J, [i wsp.] Przewlekła niewydolność żylna kończyn dolnych u kobiet w ciąży wg klasyfikacji CEAP. Med Dypl. 2002, 11/6, 139-148;
18. Nicolaides A.N.: From Symptoms To Leg Edema: Efficacy of Daflon 500 mg. Angiology 2003, 54 Suppl 1, S33-S44;
19. Podlewski J.K., Chwalibowska-Podlewska A.: Leki Współczesnej Terapii. Wyd. XVIII, Split Trading Sp. z o.o. Warszawa 2005;
20. Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN). Management of chronic venous leg ulcers. A national clinical guideline, 2010;
21. Zubilewicz T., Wroński J., M ichalak J. Przewlekła niewydolność żylna. Od objawu i rozpoznania do leczenia. Med Rodz, 2002, (2), 96-100.