Ilość osób zmagających się z problemem cukrzycy typu II zwiększa się z każdym rokiem. Przyczyną niniejszego stanu rzeczy w głównej mierze jest nieodpowiednia dieta i niska aktywność fizyczna. Jak walczyć z niniejszym problemem? I jakich zaleceń dietetycznych powinniśmy przestrzegać w przebiegu cukrzycy typu II. Odpowiedzi na te pytania oraz najważniejsze informacje na temat tej choroby, znajdziesz w poniższym tekście.
Cukrzyca – na czym polega i jakie są jej objawy
Cukrzyca należy do zaburzeń metabolicznych, które cechuje się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi (charakteryzującym się glikemią na czczo powyżej 126 mg/dl). Wśród przyczyn niniejszego zaburzenia możemy wyróżnić zarówno niedostateczne wydzielanie insuliny przez komórki beta trzustki lub insulinooporność (niedostateczne działanie insuliny). Do najczęstszych objawów cukrzycy możemy wyróżnić:
- Wielomocz (częstą potrzebę oddawania moczu, nawet w godzinach nocnych);
- Zwiększenie pragnienia;
- Wzmożony apetyt;
- Przewlekłe zmęczenie i uczucie wyczerpania;
- Częste bóle mięśni;
- Zburzenia widzenia;
- Trudne gojenie się ran;
- Zmniejszenie lub zwiększenie wagi ciała.
W odróżnieniu od cukrzycy typu I, w przebiegu cukrzycy typu II objawy zaczynają pojawiać się stopniowo. Przez wiele miesięcy, a nawet lat, pacjenci nie zdają sobie sprawy z tego, iż zmagają się z niniejszym zaburzeniem, mimo iż stanowi ono poważne zagrożenie nie tylko dla ich zdrowia, ale również życia. Dlatego też, tak ważne jest wykonywanie profilaktycznych badań krwi (przynajmniej raz na rok).
Cukrzyca – cele leczenia dietetycznego
Leczenie cukrzycy jest procesem złożonym, obejmującym zarówno wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych, jak i regularnej aktywności fizycznej. Celem niniejszych działań jest prawidłowe odżywienie chorego (poprzez dostarczenie do jego organizmu zarówno właściwych pod względem ilości, jak i jakości składników pokarmowych), redukcja masy ciała pacjenta, obniżenie stężenia glukozy oraz utrzymanie prawidłowego poziomu lipidów we krwi, jak i przeciwdziałanie potencjalnym powikłaniom cukrzycowym.
Cukrzyca – wskazania dietetyczne
Cukrzyca typu II wymaga wprowadzenia zdrowych nawyków żywieniowych do swojej codzienności. Wśród najważniejszych z nich możemy wyróżnić:
Po pierwsze: KONTROLĘ KALORYCZNOŚCI DIETY – wartość energetyczna codziennego jadłospisu powinna być dostosowana do indywidualnych wymagań jednostki. W tym celu warto zasięgnąć opinii w gabinecie wykwalifikowanego dietetyka;
Po drugie: WYBIERANIE PRODUKTÓW Z PEŁNEGO ZIARNA – w tym przypadku szczególną uwagę należy zwrócić na niską wartość indeksu glikemicznego;
Po trzecie: JEDZENIE REGULARNYCH POSIŁKÓW – ważne jest, aby każdego dnia spożywać co najmniej 4, a nawet 6 zrównoważonych posiłków w regularnych odstępach czasowych;
Po czwarte: SPOŻYWANIE WIĘKSZYCH ILOŚCI WARZYW – każdego dnia warto spożywać co najmniej 4 porcje świeżych (najlepiej surowych) warzyw zawierających w swoim składzie duże ilości antyoksydantów;
Po piąte: OGRANICZENIE SPOŻYWANIA OWOCÓW – każdego dnia należy spożywać maksymalnie 1 porcję owoców, najlepiej w godzinach porannych;
Po szóste: SPOŻYWANIE PRODUKTÓW MLECZNYCH – codziennie należy spożywać 2 porcje naturalnych produktów mlecznych (np. w formie jogurtu naturalnego);
Po siódme: OGRANICZENIE SPOŻYWANIA MIĘSA (ze szczególnym uwzględnieniem mięsa czerwonego) – w ciągu tygodnia należy spożywać maksymalnie 2 porcje mięsa, w pozostałe dni warto wybierać świeże ryby oraz nasiona roślin strączkowych;
Po ósme: GOTOWANIE NA PARZE I PIECZENIE – należy wybierać takie formy obróbki termicznej, które nie wymagają stosowania nadmiernych ilości tłuszczu;
Po dziewiąte: OGRANICZENIE SŁODYCZY – w codziennej diecie należy unikać słodyczy, warto również wyeliminować wszelkie tłuszcze zwierzęce;
Po dziesiąte: PICIE WODY – każdego dnia należy spożywać przynajmniej 2 litry płynów (najlepiej w postaci naturalnej wody).
Cukrzyca – co jeść, a czego unikać?
W poniższej tabeli przedstawiony został wyraźny podział na produkty zalecane, zalecane w umiarkowanych ilościach i zabronione w diecie osób zmagających się z problemem cukrzycy.
| GRUPA PRODUKTÓW | ZALECANE | ZALECANE W UMIARKOWANYCH ILOŚCIACH | ZABRONIONE |
|---|---|---|---|
| Produkty zbożowe | Chleb pełnoziarnisty (z dodatkiem otrąb oraz nasion), kasze gruboziarniste (np. kasza pęczak, kasza gryczana), makarony z pełnego ziarna, ryż brązowy, płatki owsiane | Kasze drobnoziarniste, pieczywo typu pumpernikiel | Pieczywo pszenne, pieczywo cukiernicze, mąka pszenna, rozgotowane kasze oraz ryż biały, płatki śniadaniowe |
| Warzywa i owoce | Świeże warzywa, takie jak: pomidor, ogórek zielony, sałata, rzodkiewka, brokuły, brukselka, fasola szparagowa, kalafior, kapusta (również kiszona), szparagi, kabaczek, szczypiorek, natka pietruszki, jagody (również borówki), cytrusy, jabłka, truskawki, brzoskwinie, nektarynki, wiśnie | Buraki, seler, marchew, korzeń pietruszki, groszek zielony, fasola, bób, soczewica, ziemniaki (gotowane przez krótki okres czasu), gruszki, śliwki | Rozgotowane warzywa, takie jak: marchew, warzywa z puszki, ziemniaki, puree, banany, winogrona, owoce suszone, owoce z puszki, owoce kandyzowane |
| Mięso, ryby, owoce morza | Chude mięso, takie jak: kurczak, indyk, cielęcina, królik; Chude wędliny, takie jak: szynka drobiowa, polędwica drobiowa; Świeże ryby, takie jak: flądra, dorsz, morszczuk, pstrąg, sandacz, mintaj, szczupak; Jajko (wyłącznie białko) | Mięso, takie jak: chudy schab, polędwica, kabanos drobiowy; Ryby, takie jak: łosoś, śledź, makrela, węgorz (oraz ryby w oleju, ryby wędzone, konserwy rybne); Jajko z żółtkiem (maksymalnie 2 razy w tygodniu z uwzględnieniem jajek, które dodajemy do potraw) | Tłuste mięso, takie jak: wieprzowina, baranina, gęś, kaczka (z uwzględnieniem wszystkich podrobów); Wędliny, takie jak: salami, pasztet, parówka, boczek, tłuste kiełbasy; Ryby smażone na maśle, ryby panierowane, smażone krewetki, kawior, małże, kalmary |
| Tłuszcze | Tłuszcze roślinne, takie jak: oliwa z oliwek, olej rzepakowy | Tłuszcze roślinne, takie jak: olej słonecznikowy, olej sojowy, olej kukurydziany, olej z pestek winogron (można go spożywać wyłącznie na zimno!), margaryna miękka (o obniżonej zawartości tłuszczu, bez oleju palmowego w składzie) | Masło, smalec, margaryna twarda (pochodząca z oleju palmowego), słonina |
| Słodycze | Dżemy i konfitury bez cukru (najlepiej przygotowane w domu), przeciery owocowe, domowe kompoty bez dodatku cukru, kisiel oraz galaretka (bez dodatku cukru), gorzka czekolada | Miód, cukier biały, słodycze zawierające tłuszcz, ciastka nadziewane, chałwa |
Podsumowanie
W leczeniu żywieniowym cukrzycy typu II niezwykle ważne jest wprowadzenie zasad zdrowego żywienia do swojej codzienności. Nie bez znaczenia jest również przestrzeganie regularnej aktywności fizycznej, która przyczynia się do redukcji masy ciała.
Bibliografia:
- Adamska E., Bonalska B., Górska M. i wsp. Żywienie chorych na cukrzycę. Poradnik dla członków zespołu opieki diabetologicznej. W: Adamska E., Górska M. (red.). Indeks i ładunek glikemiczny diety w leczeniu cukrzycy. Biblioteka Diabetologii na co Dzień, Warszawa 2010; 19–26;
- Biernat J, Mikołajczak J, Wyka J. Co warto wiedzieć o diecie w cukrzycy? Wrocław: Wydawnictwo MedPharm; 2008;
- Brand-Miller J., Thomas M., Swan V. i wsp. Physiological validation of the concept of glycemic load in lean young adults. J. Nutr. 2003; 133: 2728;
- Czupryniak L., Strzelczyk J. Otyłość i cukrzyca. Czy faktycznie lekarz jest bezradny? Lek. Rodz.
- 2003; 8 (3): 354, 356, 358, 360–362.
- Dzieniszewski J, Jarosz M. Choroby trzustki. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2006;
- Fabian W, Koziarska-Rościszewska M, Szymczyk I. Cukrzyca. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2008;
- Foster-Powell K., Holt S.H.A., Brand-Miller J. International table of glycemic index and glycemic load values. Am. J. Clin. Nutr. 2002; 76: 5–56;
- Hady-Razak H., Zbucki R.Ł., Łuba M.E. i wsp. Obesity as a social disease and the influence of environmental factors on BMI in own material. Adv. Clin. Exp. Med. 2010; 19 (3): 369–378;
- Heltzel P. Cukrzyca. Poznań: Rebis; 2004;
- Janeczko-Sosnowska E.: Cukrzyca typu 1 Wydawnictwo: Czelej; 2008;
- Junik R. Dieta w profilaktyce nadmiernego przyrostu masy ciała. Diab. Prak. 2011; 12 (B) 63;
- Kunachowicz H, Nadolna I, Przygoda B, Iwanow K. Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2005;
- Krętowski A. Genomika otyłości — poszukiwanie molekularnych mechanizmów prowadzących do rozwoju cukrzycy typu 2. Diab. Prak. 2011; 12 (B): 2;
- Magee E. Co jeść przy cukrzycy? Warszawa: Klub dla Ciebie; 2006;
- Niezaj M., Szymańska-Garbacz E., Pawłowski M. i wsp. Świadomość własnej masy ciała u chorych na cukrzycę typu 2. Diab. Prak. 2011; 12 (B): 52;
- Otto-Buczkowska E. Cukrzyca typu 1. Wrocław: Wydawnictwo Cornetis; 2006;
- Pańkowska E., Szypowska A., Lipka M. Postęp w insulinoterapii i nowe spojrzenie na żywienie w cukrzycy. Prz. Lek. 2006; 63 (5): 284–286;
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2011. Diab. Prak. 2011; 12 (A): 8–9.